1-mavzu: elektr zanjirlari va ularni elementlari

Yarim o`tkazgichli xotira elementlari. Aytib o`tilgandek “YOKI-YO`Q”, “VA-YO`Q” 
mantiqiy sxemalarida kombinasiyalash yo`li bilan “XOTIRA” qurilmalarini hosil qilish mumkin. 
Bunday qurilmalarga triggerlar deb ataladi. 
Trigger ikkita turg`un muallak holatga ega bo`la oladigan va kirish (boshqarish) signali 
ma`lum darajadan oshganda bir holatdan ikkinchi holatga sakrab o`tadigan qurilmaga aytiladi. 
Triggerlar ikki sinfga bo`linadi: Simmetrik va Nosimmetrik. Xotira qurilmalarida asosan 
simmetrik triggerlar qo`llaniladi. 
Simmetrik triggerlarda birinchi mantiqiy sxemani chiqishi ikkinchisini kirishi bilan 
ikkinchisini chiqishi esa birinchisini kirishi bilan bog`langan bo`ladi. 
5-rasmda ikkita bir hil tranzistorli sxemalar asosida qurilgan ikkita kirishli “YOKI-YO`Q” 
operasiyasini bajaradigan simmetrik triggerni strukturaviy (a) va prinspial (b) sxemalari 
ko`rsatilgan.
5-rasm. Triggerni mantiqiy strukturasi (a) va prinspial elektr sxemasi (b). 

---

55 
5 a-rasmda chiqish 
1
С kirish 
2
A  bilan kirish 
1
A chiqish 
2
C bilan tutashtirilgan. Qolgan 
1
B va 
2
B kirishlar triggerni boshqarish uchun lashlatiladi. Trigger ikkisistabil yacheyka (b-rasm) 
sifatida 
1
Т
va 
3
Т
tranzistorlardan tuzilgan: 
1
Т
tranzistorga chiqish (kollektor) 
3
Т
tranzistorni 
kirish (baza) bilan, 
3
Т
tranzistorni chiqish esa 
1
Т
tranzistorni kirish (baza) bilan tutashgan. 
Trigger ikki turg`un holatda hohlagancha vaqt turishi mumkin. Bunday holatlar uchun 1) T1-
yopiq, T3-ochiq; 2) T1-ochiq, T3-yopiq. 
Shunday qilib simmetrik triggerga elektrik asimetriya (rejim ma`nosida) mos keladi. 
Triggerda chiqsh potensiali ikki hil holatda bo`ladi, birinchisi mantiqiy 1ga, ikkinchisi mantiqiy 
0ga to`g`ri keladi. Triggerda o`rnatilgan holat uni kirishdagi signal o`zgarmaguncha saqlab 
qoladi. Trigger boshqa holatga yordamchi boshqaruvchi kirishlar hisoblanadi. Bunday 
boshqarish trigger ishini ajrim boshqarish deb ataladi.