1-mavzu: elektr zanjirlari va ularni elementlari

 
5-MAVZU: CHIZIQLI TO`RTQUTBLIKLAR 
Reja: 
1. To`rtqutblik tavsifi. 
2. Aktiv va passiv to`rtqutbliklar. 
3. To`rtqutblik doimiy;arini aniqlash. 
Qoida bo`yicha generator va ist`emolchi bir-birlari bilan doimo oraliq zvenolar orqali 
tutashadi. Bu zvenolarga tarmoq sig`imi, o`lchov asboblari, reostatlar va h. k. lar kiradi. 
Zanjirdagi tokni rostlash uchun sxemaga reostat ham kiritilishi mumkin. Shunday qilib, bu oraliq 
zveno murakkab zanjir hosil qilish mumkin, bunday oraliq zvenoni manbaga ulanadigan 
qismlarini kirish qismlari deb ataymiz va 1-1 deb belgilaymiz iste`molchi ulanadigan qismlarini 
esa chiqish qismlari deb atab ularni 2-2 bilan belgilaymiz.
Demak bunday ikkita kirish va okkita chiqish qismlarga ega bo`lgan oraliq zvenoni 
to`rtutblilik deb ataymiz. Mabodo to`rtqutblilik manbasiz bo`lsa u passiv to`rtqutblilik deb 
ataladi.

---

21 
Xohlaganda qarshilikka ega bo`lgan har qanday murakkab to`rt qutblilik unga ekvivolent 
bo`lgan va yulduz simon (T ko`rinishidagi sxemali) yoki uchburchak simon (P ko`rinishidagi 
sxemali) ulangan qarshiliklar bilan almashtirilishi mumkin (2-rasm).
a) T ko`rinishidagi sxema.
b) P ko`rinishidagi sxema. 
To`rt qutblilik doimiyligi. To`rt qutblilikni kirish qismlariga beriladigan kuchlanish 
1
U  va 
tok 
1
J ni, chiqish qismlaridagi kuchlanish 
2
U va tok 
2
J ga bog`liqligi uni tenglamasiga deb 
aytiladi.
T ko`rinishidagi sxema uchun: 
0
2
0
2
2
0
2
2
2
2
0
2
1
)
1
(
R
U
R
R
J
R
U
R
J
J
J
J
J








2
0
1
2
0
2
1
2
1
2
2
2
1
1
1
)
1
(
)
(
U
R
R
J
R
R
R
R
R
U
R
J
R
J
U








Belgilaymiz: 
;
1
0
1
R
R
A


;
0
2
1
2
1
R
R
R
R
R
B



0
1
R
С

va 
0
2
1
R
R
D


Natijada to`rt qutblilik tenglamasini olamiz: 
2
2
1
BJ
AU
U


2
2
1
DJ
CU
J

