1-mavzu. Falsafa fanining asosiy maqsadi va bo‘lg‘usi pedagoglarda o‘qitilishining nazariy-amaliy ahamiyati

1-mavzu. Falsafa fanining asosiy maqsadi va bo‘lg‘usi pedagoglarda 

o‘qitilishining nazariy-amaliy ahamiyati 

 

Mavzuni o‘rganishdan maqsad: Talabalarga falsafa fanining predmeti, bahs 

mavzulari va falsafaning jamiyat hayotidagi roli va uning asosiy funksiyalari haqida 

ma’lumot beriladi.  Talabalar seminar  mashg'ulotini chuqur o'rganish orqali falsafa 

fanining predmeti, bahs mavzulari va falsafaning jamiyat hayotidagi roli va uning 

asosiy funksiyalari haqida bilim va ko'nikmaga ega bo'ladi, mustaqil tafakkur va o'z-

o'ziga ishonch shakllanadi. 

 

Mavzuga  oid  tayanch  tushuncha  va  atamalar:  Dunyoni  anglash,  falsafa, 

dunyoqarash, olam-odam, mif, din, fan, umuminsoniy ma’naviy qadriyat, falsafa – 

fan, tadqiqot ob’ekti, predmeti, bahs mavzusi, muammolari, umumnazariy falsafiy 

fanlar,  ontologiya,  gnoseologiya,  metodologiya,  ijtimoiy  falsafa,  maxsus  falsafiy 

fanlar, falsafaning umumbashariy mohiyati, falsafa fani funksiyalari, falsafa va fan, 

fanlar tasnifi. 

Asosiy masalalar (Reja): 

1.  Falsafa  fani  predmeti.  Falsafa  fani  predmetining  jamiyat,  fan  va  texnika 

taraqqiyoti natijasida doimo o‘zgarib turishi. 

2.  Falsafaning  bahs  mavzulari:  borliq,  dunyoni  falsafiy  anglash,  inson, 

jamiyat va uning istiqboli 

3.  Dunyoqarash  tushunchasi.  Dunyoqarashning  tarixiy  shakllari:  mifologik, 

diniy, falsafiy dunyoqarashning o‘ziga xos xususiyatlari. 

4.  Falsafaning  boshqa  fanlar  bilan  aloqadorligi.  Falsafaning  jamiyat 

hayotidagi roli va uning asosiy funksiyalari 

 

Seminar topshiriqlarni bajarish uchun uslubiy tavsiyalar: 

 

 

1.    Talabalarga  seminar  mavzusi  bo`yicha  tushunchaga  ega  bo`lishi  uchun 

konspekt yozishi tavsiya etiladi. 

2.  Seminarni  o`zlashtirish  uchun  mavzuga  oid  test  topshiriqlarini  to‘liq 

bajarishi lozim.  

3.  Tavsiya  etilgan  qo‘shimcha  adabiyotlardan  foydalanish  talabalarning 

mavzuni to‘la o‘zlashtirishida muhim hisoblanadi.  

4.  Bugungi  kunda  mamlakatimizda  kechayotgan  islohotlarning  mazmun- 

mohiyatini  tushinishda  “Yangi  O‘zbekiston  -  yangicha  dunyoqarash”  shiorining 

metodologik vazifasini anglay olishi lozim.  

 

Amaliy topshiriqlar. 

1. Falsafa atamasining lug‘aviy ma’nosi va mohiyatini qanday tushunasiz? 

2. Falsafa fanmi yoki ma’naviy faoliyat turimi? 

3. Falsafa fanining tadqiqot obyekti va predmeti nima? 

4. Falsafaning bahs mavzulari va ularning tarixan o‘zgarib kelishini qanday 

izohlaysiz? 

5. Falsafaning asosiy masalasini tushuntiring. 

6. Falsafa  fani  to‘g‘risida  o‘tmish  mutafakkirlarining  qanday  fikrlarini 

bilasiz? 

7. Falsafaning umuminsoniyligi deganda nimani tushunasiz? 

8. Falsafiy bilimlar tizimini qanday tushunasiz? 

9. Olamni  falsafiy  tushunishda  qanday  falsafiy  g‘oyalar,  ta’limotlar, 

nazariyalar shakllangan? 

10. Falsafaning jamiyat hayotidagi roli va asosiy funksiyalari qanday? 

11. Falsafa va fanning o‘zaro mutanosibligi va aloqadorligini tushuntiring? 

12. Fan taraqqiyotining asosiy bosqichlarini qanday izohlaysiz?  

 

Bilim va ko‘nikmalarni baholash materiallari (test): 

 

1. «Falsafa» so‘zining lug‘aviy ma’nosi to‘g‘ri ko‘rsatilgan javobni belgilang? 

A. Yunoncha, phileo – sevaman va sophia – donolik 

B. Yunoncha, phileo – sevaman va sophia – bilish 

V. Lotincha, phileo – sevaman va sophi – donishmandlik 

G. Lotincha, phileo – sevaman va sophia – donolik 

 

2. «Falsafa» atamasini birinchi bo‘lib qaysi faylasuf o‘z asarida qo‘llagan? 

A. Aristotel 

B. Pifagor 

V. Suqrot  

G. Platon 

 

3. Falsafa fanining tadqiqot ob’ekti va predmeti nima? 

A. Inson ongi va ma’naviyati, ularning rivojlanish qonunlari. 

B. Inson va jamiyat, jamiyat rivojlanishining eng umumiy qonunlari. 

V. Tabiat va jamiyat, ularning rivojlanish qonunlari. 

G. Borliq, bir butun borliq ravojlanishining eng umumiy qonunlari..  

 

4. 

Arxeolog olimlarning fikriga ko‘ra odamzotning “homo sapiens” turi taxminan 

qancha yillar oldin vujudga kelgan? 

A. 5 mln yil avval 

B. 3,5 mln yil avval 

V. 1,5 mln yil avval  

G. 40-60 ming yil avval  

 

5. 

Dunyoqarash nima? 

A. olam va inson, uning o‘zgarishi va rivojlanishi to‘g‘risidagi qarash va tasavvurlar majmui. 

B. jamiyat va inson, uning o‘zgarishi haqidagi fikrlar va qarashlar majmui. 

V. hayot to‘g‘risidagi qarashlar va tasavvurlar  majmui. 

G. borliq va materiya to‘g‘risidagi qarash va tasavvurlar. 

 

6. Q

uyidagi javoblardan qaysi birida dunyoqarashning nisbatan muhim funksiyasi 

ko‘rsatilgan? 

A. Bilish funksiyasi 

B. Qadriyatlarga munosabati 

V. Tartibga solish funksiyasi  

G. Xulq atvorni belgilash 

 

7.

 Dunyoqarashning tuzilishi qanday? 

A. Dunyoni sezish, idrok etish, tushunish 

B. Dunyoni tasavvur qilish 

V. Axloqni yuksaltirish  

G. Dunyoni anglash. 

 

8. 

Dunyoni sezish bu? 

A. Bu o‘zini qurshagan dunyoni sezgilar yordamida hissiy idrok etish 

B. Faqat obektlarni anglash 

V. Inson o‘zini tushunishi 

G. His-tuyg‘u yordamida tushunish 

 

9. Tarixan dunyoqarashning shakllari bu - 

A. afsonaviy, diniy, falsafiy. 

B. afsonaviy, diniy, axloqiy, badiiy. 

V. axloqiy, afsonaviy, ilmiy, falsafiy. 

G. afsonaviy, diniy, badiiy, falsafiy.  

 

10.  Tabiat  kuchlari  va  hodisalarini  hissiy  qiyofalar,  alohida  vujudlar  shaklida 

jonlantirib  tasvirlovchi,  kishilarning  xayolotiga  asoslanuvchi  qarashlar  va  tasavvurlar 

dunyoqarashning qanday turi? 

A. axloqiy.                                                        

B. badiiy. 

V. afsonaviy.                                                             

G. falsafiy. 

 

 

11.  Kishilarning  tabiiy  va  ijtimoiy  hodisalarni  ilohiy  kuchlar  asosida  aks  ettiruvchi 

qarash  va  tasavvurlari  hamda  ilohiy  kuchlarga  bo‘lgan  ishonch  va  e’tiqodlarini  ularning 

qanday dunyoqarashi deb bilasiz? 

A. afsonaviy.                                                       

B. falsafiy. 

V. badiiy-estetik.                                               

G. diniy. 

 

12. 

Mif atamasi qanday ma’nolarni anglatadi? 

A. Rivoyat, afsona 

B. San’at, voqea 

V. O‘yin, san’at  

G. Afsona, urush 

 

13. 

Miflar nimalar orqali ifodalanadi? 

A. Rivoyat, ertaklar 

B. Ertaklar, qo‘shiqlar 

V. Mehnat, ov  

G. Qo‘shiq, kuy. 

 

14. Materializm qanday falsafiy ta’limot? 

A. Materializm – inson hayoti uchun moddiy nebmatlarni ustun qo‘yuvchi hayotiy prinsip. 

B. Materializm – materiya, tabiat, moddiylikni birlamchi deb ta’kidlovchi falsafiy oqim. 

V.  Materializm  –  narsa  va  hodisalarga  sog‘lom  to‘g‘ri  qarash,  hayotdan  yiroq,  hayoliy 

fikrlardan voz kechish. 

G. Materializm – butun olam atomlar va bo‘shliqdan iborat deb biluvchi ta’limot. 

 

15. Idealizm qanday falsafiy oqim?  

A. Idealizm – hayotdan yiroq, hayoliy fikr yig‘indisi. 

B. Idealizm – mavjudlikni g‘oyalar dunyosidan iborat deb biluvchi ta’limot. 

V.  Idealizm  –  inson  ongini birlamchi,  moddiy  olamni  ikkilamchi  deb  tan  oluvchi  falsafiy 

oqim. 

G. Idealizm – hayotda g‘oyalar ahamiyatini asoslashga intiluvchi falsafiy oqim. 

 

Adabiyotlar 

1.  Shermuxamedova N.A. Falsafa: o‘quv-uslubiy majmua. Muharrir 

S.Safaeva; rassom Sh.Odilov. – Toshkent: “Noshir” nashriyoti, 2012. 60-100, 836-

864- betlar. 

2.  Falsafa asoslari. Mas’ul muharir Q.Nazarov. - Toshkent, “O‘zbekiston” 

nashriyot matbaa ijodiyot uyi, 2005 yil, 6-45- betlar. 

3.  Falsafa. Darslik. M.Axmedova tahriri ostida. - Toshkent, 2006 yil, 6-35- 

betlar. 

4.  Hotamov A. Dunyoqarash, bilish va faollik. Monografiya. –Toshkent, 

“Fan va texnologiya” nashriyoti, 2014 yil, 6-45- betlar. 

5.  Falsafa.  O‘quv  qo‘llanma.  (Barcha  bakalavriyat  ta’lim  yo‘nalishlari 

uchun).  Professor  Sh.O.Madaeva  va  boshqalar.  -  Toshkent,  “Mumtoz  so‘z” 

nashriyot matbaa ijodiyot uyi, 2019 yil, 5-60- betlar.  

6.  “Falsafa” 

entsiklopedik  lug‘at.  -Toshkent,  “O’zbekiston  milliy 

entsiklopediyasi” Davlat milliy nashriyoti, 2010 yil.