1-Мавзу: Хулқ атвор иқтисодиёти фанининг моҳияти

1-Мавзу: Хулқ атвор иқтисодиёти фанининг моҳияти

• 
  1.1. Хулқ-атвор иқтисодиётининг тарихи ва еволюцияси
  
• 
  1.2.Хулқ-атвор иқтисодиётининг мақсади, бошқа фанлар билан алоқаси
  
• 
  1.3. Хулқ-атвор иқтисодиёти типологияси.
  

1.1.Хулқ атвор иқтисодиёти фанининг моҳияти

• 
  Хулқ-атвор иқтисодиёти психологик, когнитив, ҳиссий, маданий ва ижтимоий омилларнинг шахслар ва институтларнинг қарорларига таъсирини ва бу қарорлар классик иқтисодий назариядан қандай фарқ қилишини ўрганади.
  
• 
  Хулқ-атвор иқтисодиётини ўрганиш бозор қарорлари қандай қабул қилинишини ва жамоатчиликни ҳаракатга келтирадиган механизмларни ўз ичига олади.
  
• 
  Хулқ-атвор иқтисодиёти иқтисодий қарорлар қабул қилиш ва иқтисодий фаолият ортидаги психологияни ўрганади
  

1.1. Хулқ-атвор иқтисодиётининг тарихи ва еволюцияси

Хулқ-атвор иқтисодиётининг асосий фигураларидан бири - бу Дениел Каннеман бўлиб, у бозорлар хатти-ҳаракатларига татбиқ етилган инсоний фикрларнинг мураккаблиги тўғрисидаги тадқиқотлари туфайли 2002 йилда иқтисодиётнинг Нобел мукофотига сазовор бўлган.

• 
  Хулқ-атвор иқтисодиётининг яна бир замонавий фигураси биз Ричард Талерда бор, у 2017 йилда "тирноқ" назарияси билан иқтисодиёт бўйича Нобел мукофотига сазовор бўлди. Унинг назарий таклифида одамлар ҳар доим ҳам ўзлари учун енг мақбул қарорларни қабул қилишга тайёр емас ёки ўқитилмаганлигини таъкидлайди. Шунинг учун баъзида биз тўғри қарор қабул қилиш билан бўладими ёки йўқ бўладими, қарор қабул қилиш учун бироз куч сарфлашимиз керак.
  

• 
  Хулқ атвор иқтисодиёти иқтисодиётнинг классик даврида микроиқтисодиёт психология билан чамбарчас боғлиқ еди. Масалан, Адам Смит “Ахлоқий ҳис-туйғулар назарияси” асарини ёзган бўлиб, у индивидуал хулқ-атворнинг психологик тушунтиришларини, жумладан, адолат ва адолат ҳақидаги хавотирларни таклиф қилган. Техник жиҳатдан, ХВИИИ асрда Адам Смит томонидан инсон психологиясининг номукаммаллиги ва бу камчиликларнинг иқтисодий қарорлар устидан таъсир кўрсатиши мумкинлигини таъкидлаганида, хулқ-атвор иқтисоди биринчи марта тан олинди.
  
• 
  Иқтисодчи Херберт Симон 1955 йилда "чегараланган рационализм" атамасини инсонларнинг абадий қарор қабул қилиш қобилиятига ега емаслигини тан олиш учун ўзини тутишнинг иқтисодий сабабини расмий равишда олди. Афсуски, Симоннинг ғояларига аввал 10 йиллар мобайнида кўп еътибор берилмаган ( Шимон 1978 йилда Нобел мукофоти билан тақдирланган бўлса-да).
  

• 
  Хулқ-атвор иқтисодиёти иқтисодий тадқиқотларнинг муҳим соҳаси сифатида одатда психологлар Даниел Каннеман ва Амос Тверскийнинг иши билан бошланган деб ҳисоблайди. 1979 йилда Каҳнеман ва Тверский "Проспект назарияси" деб номланган мақолани чоп етдилар ва одамлар иқтисодий натижаларни даромад ва йўқотиш деб ҳисоблашлари ва бу қарорлар одамларнинг иқтисодий қарорлари ва танловларига қандай таъсир қилишини тушунтириб беради.