1-mavzu. «Ilmiy tadqiqot metodologiyasi» kursiga kirish. Reja

2. Fan ijtimoiy ongning alohida shakli va ijtimoiy amaliyotning alohida

sohasi sifatida.

Fan ijtimoiy ongning alohida shakli sifatida jamiyat taraqqiyotining nisbatan yuqori darajasida vujudga keladi. Insonning fan shakllangunga qadar bo’lgan ongi bundan 1 – 1,5 mln. yil oldin mehnat qurollarini yaratish qobiliyati hamda nutqning shakllanishi bilan paydo bo’ldi. So’ngra, 100-150 ming yil oldin ijtimoiy ongning din va diniy sig’inishlarni keltirib chiqaruvchi mifologik shakli paydo bo’ldi. Ijtimoiy ong ilmiy shaklining vujudga kelishi bir necha ming yilni o’z ichiga olib, uch bosqichdan iborat: birinchi – XVII asrga qadar bo’lgan davr, bunda fanning asosiy vazifasi bo’lib dunyoni tushuntirish uchun bilimlarni to’plash hisoblangan; ikkinchi bosqich – XVII asrdan XIX asrning birinchi yarmiga qadar bo’lgan «texnologik » bosqich, ya’ni tabiatning ochib berilgan qonunlari asosida iqtisodiyotning turli tarmoqlarida mazkur qonunlarni faol qo’llash ro’y berib, yangi texnik vositalar va texnologiyalar paydo bo’ldi; fanning uchinchi, zamonaviy bosqichi XIX asrning so’nggi 1/3 qismidan boshlab o’zgartirish paradigmasi bilan birga bormoqda. XX asrning 50-yillaridagi zamonaviy ilmiy texnika inqilobining boshlanishi bilan fan jadal ravishda jamiyatning bevosita ishlab chiqaruvchi kuchiga aylanib bormoqda.

Ijtimoiy ongning alohida shakli sifatida fan ijtimoiy borliqni aks ettiruvchi ob’ektiv bilimlar tizimidan iborat. Mazkur tizim quyidagi kichik tizimchalarni qamrab oladi: tabiat to’ g’risidagi fanlar; texnikaviy fanlar (buyumlarning sun’iy tabiati); jamiyat to’g’risidagi fanlar va inson to’g’risidagi fanlar. Jamiyat to’g’risidagi fanlarning o’zi falsafa, iqtisodiyot, boshqaruv, pedagogika, til va madaniyat to’g’risidagi fanlarni o’z ichiga oluvchi murakkab tizimdan iborat.

Ijtimoiy amaliyotning alohida sohasi sifatida fan quyidagi kichik tizimchalarni o’z

ichiga oluvchi tizim hisoblanadi:

1.Nazariyalar.

2.Metodologiyalar.

3.Olim va mutaxassis kadrlar.

4.Bilimlarni to’plash, saqlash, uzatish va ko’paytirishni ta’minlovchi axborot

tizimchasi.

5.Ilmiy muassasalar tizimchasi: akademiyalar, oliy o’quv yurtlari, ilmiy-tekshiruv institutlari, laboratoriyalar, byuro, eksperimental bazalar va boshqalar.