1-Мавзу Инсон ва компьютер ўзаро таъсирининг асослари

Интерфейсни яратиш усуллари 
Фойдаланувчи интерфейсини баҳолаш ёки янги интерфейсни лойиҳалашда 
қуйидаги дизайн тамойилларини ёдда тутиш керак: 
Бошиданоқ фойдаланувчилар ва вазифаларга эътибор қаратиш керак: вазифани 
бажариш ва мос фойдаланувчиларни аниқлаш учун талаб қилинадиган 
фойдаланувчилар сонини белгилаш; ҳеч қачон интерфейсни ишлатмаган ёки 
келажакда уни ҳеч қачон ишлатмайдиган киши ноўрин фойдаланувчи ҳисобланади. 
Шунингдек, фойдаланувчилар қандай вазифаларни ва қанчалик тез-тез 
бажарилишини аниқлаш керак. 
Эмпирик ўлчовлар (инглизча) бу эрта босқичда интерфейсни ҳар куни 
ишлатадиган ҳақиқий фойдаланувчилар билан синаб кўришдир. Агар 
фойдаланувчининг ишлаш даражаси инсон ва компютер ўртасидаги ҳақиқий 
алоқани аниқ акс эттирмаса, натижалар ўзгариши мумкинлигини ёдда тутиш зарур.
Вазифани бажараётган фойдаланувчилар сони, вазифани бажаришга кетган вақт 
ва топшириқ давомида қилинган хатолар сони каби фойдаланиш мумкин бўлган 
қулайлик хусусиятлари белгиланади. 
Итератив дизайн (инглиз тилида) бу фойдаланувчилар сони, тайинланган 
вазифалар ва эмпирик ўлчовларни аниқлагандан сўнг, итератцион дизайннинг 
қуйидаги босқичлари бажарилади: 
фойдаланувчи интерфейсини ишлаб чиқиш, 
синов, 
натижаларни таҳлил қилиш, 
олдинги амалларни такрорлаш. 

---

Амалий ва фойдаланувчиларга қулай интерфейсга эга бўлмагунича, итератив 
ривожланиш такрорланаверади. 
Ишлаб чиқишнинг асосий босқичлари 
Интерфейсни ишлаб чиқишда 3 асосий босқичларни такидлаш жоиз. Булар – 
дастлабки лойиҳалаш, прототипни яратиш ва уни тестлаш ва модификатсиялашдир. 
Ишлаб чиқиш жараёни муваффақиятли ва аниқ бўлиши учун у бундай тартибда 
баралиши лозим: лойиҳалаш, сўнг прототипни ҳосил қилиш, ва қониқарли натижага 
эришилмагунча уни тестлаш ва ўзгартиришлар киритиш. Яъни асосий босқич бу 
шунчаки лойиҳалаш эмас, балки тайёрланган дизайнни тайёр ҳолатга олиб келиш. 
Баъзида пухта лойиҳалаш оқибатида ортиқча тестлаш ишларидан қутилиш мумкин, 
аммо бунда лойиҳалаш жараёни кўп вақт талаб қилиши мумкин. 
Лойиҳалаш босқичининг ўзи ҳам бир қанча ташкил этувчилардан ташкил топган, ва 
бу ташкил этувчиларининг сони анчагина кўп. Лекин жуда кам ҳолларда барча 
ташкил этувчиларни бажариш талаб этилади. Бу ерда фақат янги тизим яратиш 
усули тарифланади. Эскисини модернизация қилиш эса умуман бошқа услубларга 
мурожаат қилади, чунки унда мавжуд камчиликларни тўғирлаш керак бўлади (баъзи 
ҳолларда эса ташкилий сабаблар туфайли бунинг умуман иложи йўқ). Афсуски 
ҳозиргача мавжуд тизимларни радикал яхшилашнинг универсал методи топилган 
эмас. Тўлиқ мукаммал дизайннинг ўрнига ёшараётган кекса инсон каби сайқал 
бериш билан чекланишга тўғри келади. 
Адабиётларда лойиҳалаш методологияси етарлича тариф берилмаган (асосий урғу 
бизнинг юртимизда долзарб бўлмаган менежментга қаратилади). Буни умумий 
принциплар ҳали ишлаб чиқилмагани билан тушунтириш мумкин (ҳарбий 
идораларнинг соҳавий стандардлари бундан мустасно). Натижада барча ўзи учун 
қулай бўлган услубларни қўллайди. 

---

Қуйидагиларни ҳам таъкидлаб ўтиш жоиз. Лойиҳалаш жараёнида сизга асоссиз 
унутила бошланган иш қуроллари керак бўлади – ручка ва қоғоз. Гап шундаки, 
компьютердан фойдаланиш кўп вақт талаб қилади, шунингдек, компьютердан 
фойдаланганда фикрни бир жойга жамлаш ўрнига беихтиёр чиройли қилишга 
интиласиз. Маълумки матн процессори (MS WОRD) ёзувчиликни тезлаштиргани 
йўқ, чунки компютерда ёзаётган одам матнни қайта қайта таҳрирлашга вақтини 
сарфлайди. Терув машинкасида ёзаётган одам эса, матнни таҳрирлашга имконияти 
бўлмагани сабабли уни ҳаёлида тўғирлаб ёзади ва буни тез амалга оширади. Бундан 
ташқари, деярли ҳар доим ишни турли хил вариантларини ўзгартиришга тўғри 
келади.