1-mavzu. Jahon xo’jaligi va uning evolyusiyasi
Download 410.39 Kb. Pdf ko'rish
|
Kitob 3907 uzsmart.uz
|
4. Savdo balansi va uning tarkibiy tuzilishi. Savdo balansini tartibga solish usullari Har bir davlat ma’lum vaqt davomida iqtisodiy aloqalarning borishi haqida ma’lumotlarni to’playdi. Tashqi savdoning chet davlatlarda qanday ahvolda olib borilayotganligini ifodalaydigan ma’lumotlardan biri to’lov balansi hisoblanadi. Agarda mamlakatga kirib kelyotgan mablag’lar nisbiy bo’lsa, to’lov balansi salbiy bo’ladi. To’lov balansi passiv bo’lganda, kamommad chet 26 davlatlarga qimmatbaho qog’ozlar (zayom) sotish yokm Markaziy bank zahiralaridan qoplash hisobiga to’latiladi. Xar qanday davlatning rasmiy valyuta zahiralari chegaralangandir. Shuning uchun to’lov balansining uzoq, muddat kamomadli holda bo’lishi davlatning valyutalarini behudaga sarflanishiga, isrof bo’lishiga sabab bo’ladi. Bunday davlat to’lov balansini muvozanatli holga ketirishga harakat qilishi kerak. Davlatlar to’lov balanslarini xalqaro valyuta fondining (XVF) tavsiyalari asosida tuzishlari kerak. Bu murakkab hujjat yuzdan ortiq bo’limlardan iborat. To’lov balansi bojxona xizmatchilarining ma’lumotlari asosida tuziladi. Chunki, xalqaro savdodagi tovarlar harakatining real ko’rinishi bojxonalardan o’tadi. Savdo balansi davlatning xalqaro miqyosdagi faoliyatining jamini o’zida ifodalaydi, odatda bir yil muddatga tuziladi. Xalqaro valyuta fondining talabiga binoan savdo balansi: — joriy operasiyalar balansi; — pul kapitallari balansi; — rasmiy valyuta zahiralarining pirovard holdagi o’zgarishlarini o’z ichiga oladi. Xalqaro iqtisodiy aloqalar valyutalarni xarid qilish va sotish operasiyalardan iborat bo’lganligi sababli savdo balansida valyutalarning kirishi (+) va chiqib ketishi (–) belgilarda ifodalanadi. Quyidagi 1–jadvalda respublika tashqi savdosining 2002– 2003 yillarda jahon kontingentlari bilan savdo kilish ma’lumotlari keltirilgan. |
