1-Mavzu: Kirish. Innovatsiya va uning mohiyati. Innovatsion rivojlanishning asosiy tushunchalari Innovatsiya va uning mohiyati

1-Mavzu: Kirish. Innovatsiya va uning mohiyati. Innovatsion rivojlanishning asosiy tushunchalari

1. 
   Innovatsiya va uning mohiyati
   

Innovatsiya – bu bozor talabidan kelib chiqqan holda jarayonlar va mahsulotlarning sifatli o‘sish samaradorligini ta’minlash uchun joriy etilgan yangilikdir. Inson intellektual faoliyati, uning fantaziyasi, ijodiy jarayoni, kashfiyotlari, ixtirolari va ratsionalizatorligining yakuniy natijasi hisoblanadi.


“Innovatsiya” atamasi lotincha “novatio” so‘zidan olingan bo‘lib, “yangilanish” (yoki “o‘zgarish”), “in” qo‘shimchasi esa lotinchadan “yo‘nalishida” deb tarjima qilinadi, agar buni yaxlit “Innovatio” ko‘rinishida tarjima qilsak – “o‘zgarishlar yo‘nalishida” deb izohlanadi. Innovation tushunchasi birinchi bo‘lib XIX-asrning ilmiy tadqiqotlarida paydo bo‘ldi.


Innovatsiya” tushunchasi o‘zining yangi hayotini “innovatsion kombinatsiyalar”ni tahlil qilish, iqtisodiy tizimlarning rivojlanishidagi o‘zgarishlar natijasida XX-asrning boshida avstriyalik va amerikalik iqtisodchi Y. Shumpeterning ilmiy ishlarida boshlagan. Shumpeter 1900-yillarda iqtisodda ushbu terminni ilmiy qo‘llashga kiritgan dastlabki olimlardan edi.

2. 
   Innovatsion rivojlanishning asosiy tushunchalari
   

Innovatsion faoliyat, ayniqsa, bugungi keskin raqobat sharoitida iqtisodiy, texnologik, ilmiy va boshqa tuzilmalarni muvaffaqiyatli rivojlantirish uchun zarur omil hisoblanadi. Bu turli sohalarda ishlab chiqarish, boshqaruv va xizmat ko'rsatish aspektlariga taalluqlidir. Keng ma'noda innovatsion rivojlanish - modernizatsiyaning maqsadli ob'ektining individual ko'rsatkichlari va xususiyatlarini yaxshilaydigan vosita, lekin u asosiy faoliyatning turli ijobiy ta'sirini olish uchun tizimli transformatsiyada ham qo'llanilishi mumkin.
Innovatsiyalar turli xil o'ziga xosliklari va amalga oshirish shartlari bilan turli muhitlarda qo'llanilishi mumkin, bu tasniflash xususiyatlarining xilma-xilligini belgilaydi. Bunday bo'linishning asosiy belgilariga quyidagilar kiradi:
• Qoʻllash sohalari. Yangi ishlanmalar boshqaruv, tashkiliy va ishlab chiqarish jarayonlari, ekologiya, logistika tizimlari va hokazolarda o‘z o‘rnini topmoqda.
• Sabablar. Ilmiy-texnika taraqqiyoti, qoida tariqasida, jamiyatning muayyan talablari bilan belgilanadi. Ilmiy-innovatsion rivojlanishning hozirgi bosqichida yangi g‘oyalar va yechimlarga bo‘lgan ehtiyojni belgilovchi strategik va reaktiv omillar aniqlanmoqda. Strategik innovatsiyalar proaktiv bo'lib, kelajakni hisobga olgan holda raqobatdosh ustunliklarni ta'minlashga qaratilgan. Reaktiv omillar, o'z navbatida, allaqachon mavjud so'rovlarga javob bilan belgilanadi.
• Ta'sir yo'nalishi. Shunga qaramay, qo'llash doirasiga qarab, innovatsiyalarning ta'sir qilish mexanizmi farq qilishi mumkin. Shunday qilib, innovatsiyalar korxonalarni kengaytirishga, texnologiyalarni joriy etish va modernizatsiya qilishni yaxshilashga, ayrim jarayonlarni optimallashtirishga va hokazolarga yordam berishi mumkin.
• Innovatsiyalarni joriy etish shartlari. Bunday holda, modernizatsiyaning qo'llab-quvvatlovchi va buzuvchi omillari ajralib turadi. Qo'llab-quvvatlovchi innovatsion rivojlanish - bu raqobatbardoshligini oshirish uchun ishlab chiqarishni rag'batlantirishga qaratilgan jarayon.asosiy yoki rejalashtirilgan vazifalarni bajarish. Ikkinchi holda, biz printsipial jihatdan yangi sifat darajasiga o'tish haqida, masalan, yangi bozorlarni egallash haqida bormoqda.
• Maqsadli ta'sir jarayoniga joylashtiring. Innovatsiyalardan u yoki bu ko‘rsatkichni yaxshilashning asosiy vositasi sifatida ham, ob’ekt samaradorligini oshirishning qo‘shimcha vositasi sifatida ham foydalanish mumkin.

3.