1-mavzu. Kirish. Kompyuter grafikasi va dizayn haqida asosiy tushunchalar. Kompyutеr grafikasi paketlarining asosiy tushunchalari

__________
9-mavzu. Maxsus effektlar.
Animatsiya va kino san’ati o‘zining yuz yildan ortiq tarixiy rivojlanish yo‘lida juda ko‘p o‘zgarishlarga, yangilanishlarga yuz tutdi va zamonaviy kino san’ati darajasiga yetib keldi. Unda turli davrlarda turli avlod ijodkorlari rang-barang janrlarga qo‘l urdilar, o‘zgacha uslublar yaratdilar va turlicha badiiy ifoda vositalaridan foydalandilar. Har bir davrda qilingan o‘zgarishlar, kiritilgan yangiliklar va uslublarning kino san’atida o‘z o‘rni bor albatta.
Bugungi kunda esa maxsus effektlarsiz kinoni tasavvur qilib bo‘lmay qoldi. Ko‘pchilikda hayrat uyg‘otayotgan maxsus effektlar, mutaxassislarga yaxshi ma’lumki, bugun yoki kecha paydo bo‘lib qolgani yo‘q. Aslida uning ildizlari juda uzoqqa, XIX asrlar oxiriga borib taqaladi.
Tryuk – mohirlik va epchillik bilan tez bajarilgan harakat; hiyla, nayrang;

• Maxsus effektlar to‘g‘risida fikr yuritishdan oldin avvalambor “Maxsus effektlar o‘zi nima?” degan savolga oydinlik kiritib olish maqsadga muvofiqdir.

• Maxsus effékt (ingl. special effect, qisq. SPFX, SFX yoki FX) – kinematografdagi texnologik usul, yo‘l. Kinoda, televidenieda, turli shoularda va kompyuter o‘yinlarida, foydalaniladi. Asosan oddiy usullarda suratga olishning imkoniyati bo‘lmagan sahnalarni, masalan, olis kelajakdagi kosmik kemalar o‘rtasidagi janglar kabi shunga o‘xshash fantastik tasvirlarni yaratish uchun foydalanilgan.

• FX termini ingliz tilidagi abbreviatura bo‘lib special-effects, ya’ni maxsus effektlar ma’nosini bildiradi. FX abbreviaturasidagi “F” va “X” xarflari aslida hech qanday ma’noni anglatmaydi. Amerikancha ingliz tilida yasalgan “4 U” = 4 – four – for, U = you = (sen uchun) qisqartma so‘zi kabi FX abbreviaturasi ham F-eff vа X-eks so‘zlarini biriktirgan holda eff+eks ya’ni, effects – effektlar, so‘zi yasalgan. Bu kabi qisqartma so‘zlar yasash g‘arbda ham urfga kirgan.

Maxsus effektlardan yana an'anaviy usulda tasvirga olish usullari juda
katta sarf-harajatlarni talab qilganda, masalan, samolyotni parvoz
chog‘ida portlab ketishi, yoki tasvirga olish ishlari insonlarga, atrof
muhitga kuchli ekologik zarar yetkazishi mumkin bo‘lganida, tabiiy
sharoitlarda imkonsiz bo‘lgan, ya’ni qor bo‘ronlari, kuchli tornado,
zilzila kabilarni ekranda yaratish maqsadlarida foydalaniladi. Bundan
tashqari, maxsus effeklardan tasvirga olingan materialni qayta
ishlashda, sifatini yaxshilashda, boshqa tasvirlar bilan birlashtirishda
va ko‘plab boshqa maqsadlarda foydalaniladi.
• Maxsus effetlar shartli ravishda asosiy ikki katta sinfga