1 mavzu. Kirish. Sanoat korxonasi bozor iqtisodiyoti sub’ekti sifatida

Mas῾uliyati cheklangan jamiyat
Mas῾uliyati cheklangan jamiyat bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalarning eng keng tarqalgan huquqiy shakllaridan biridir. Bu fuqarolar va (yoki) yuridik shaxslarning birgalikdagi iqtisodiy faoliyat uchun birlashmasi. Jamiyatning ta῾sis hujjatlari uning ta῾sischilari tomonidan imzolangan ta῾sis shartnomasi va tasdiqlangan nizomdir.
Mas῾uliyati cheklangan jamiyat - bu yuridik shaxs. Ya῾ni u o’z mulki, iqtisodiy yurisdiktsiyasi yoki garovga qo’yilgan mol-mulkni tezkor boshqarish huquqiga ega bo’lgan va ushbu mol-mulk bilan bog῾liq majburiyatlari uchun javobgar bo’lgan, o’z nomidan mulkiy va boshqa huquqlarni amalga oshiradigan, sudda da῾vogar va javobgar bo’lishi mumkin bo’lgan tashkilot. U mustaqil balansga ega bo’lishi kerak.
Jamiyatning ustav kapitali uning ishtirokchilari badallari qiymatidan tuziladi. Shu bilan birga, ma῾suliyati cheklangan jamiyat qatnashchilari uning majburiyatlari bo’yicha javob bermaydilar va jamiyat faoliyati bilan bog῾liq yo’qotishlarni o’z hissalari summasi doirasida ko’taradilar. Jamiyat qatnashchisi ustav kapitalidagi o’z ulushini korxonaning bir yoki bir nechta ishtirokchisiga sotish (yoki berish) huquqiga ega. U boshqa ishtirokchilarning roziligidan qat῾iy nazar istalgan vaqtda korxonani tark etish huquqiga ega, shu bilan birga unga korxonaning mulkidagi ulushining qiymati to’lanadi. Korxonaning yuqori boshqaruv organi uning ishtirokchilarining umumiy yig῾ilishi hisoblanadi. Uning vakolatiga korxona ustavini o’zgartirish, ustav kapitali hajmini o’zgartirish, ijroiya organlarini shakllantirish, yillik hisobotlarni tasdiqlash, buxgalteriya balansi, foyda va zararlarni taqsimlash, taftish komissiyasini saylash va h.k. kiradi.
Korxonani tezkor boshqarish uchun ijro etuvchi organ - bir kishilik yoki jamoaviy tuziladi. Ijroiya organ jamiyat a῾zosi bo’lmagan odamlardan iborat bo’lishi mumkin.
Kommandit sheriklik shartnomalari asosida tashkil etilgan korxonalar o’zboshimchalik bilan chaqirilgan bo’lishi mumkin, lekin "cheklangan javobgarlik" havolasi majburiy tarzda kiritilishi shart. Bu jahon amaliyotiga mos keladi.
AQSHda bunday tashkilotlar "Close Corporation" (Corp.), Buyuk Britaniyada - Limited korxonasi (Ltd), Germaniyada - "Geselschaft mit Beschrankter Xaftung" (Gmb.H), Fransiyada - "Sosiete" mas῾uliyati cheklangan (S.A.R.L.).
Ushbu korxonalar o’zlarining ishlarining natijalari to’g῾risidagi ma῾lumotlarni e῾lon qilishlari shart emas, lekin ko’pchilik ularni reklama maqsadida nashr etadi.