1-mavzu. Korxonalarning tashkiliy-huquqiy shakllari (2 soat)

Янгиликлар бозори (новациялар). Бозорни асосий махсулоти бўлиб, интеллектуал фаолиятнинг илмий ва илмий техникавий, натижавий продутки хисобланади. Унга авторлик ва шунга ўхшаш хуқуқлар (бу хуқуқлар халқаро, республика, корператив ва бошқа қонуний, меъёрий актлар таъсир доирасида бўлади) тааллуқлидир.
Инновация назариясининг ривожланишига асос солган олим австриялик иқтисодчи Й.А.Шумпетер ҳисобланади. Мутахассислар фикрича кўра айнан ушбу олим биринчи бор инновация тушунчасини илмий асослаб берган. Й.А.Шумпетер илгари сурган ғояга кўра, жорий этилган ҳар қандай янги техник қарор, технология, ишлаб чиқаришни ташкил этиш, янги бозорларнинг таркиб топиши, хомашёлар манбаи инновация ҳисобланади.
Й.А.Шумпетер биринчилардан бўлиб, иқтисодий фанга ишлаб чиқариш омиллари сифатида “янги комбинация” тушунчасини киритди ва унинг тавсифномасини берди. Унга қуйидагилар киради:

• 
  истеъмолчиларга маълум бўлмаган моддий неъматни яратиш ёки янги у ёки бу неъматни ишлаб чиқиш;
  
• 
  тегишли тармоқга янги ҳали маълум бўлмаган ишлаб чиқариш усулини жорий этиш (унинг асосини илмий янги кашфиёт усулидан фойдаланиб яратилган товар ташкил этади);
  
• 
  бозорнинг аввал мавжудлиги ва мавжуд эмаслигидан қатъий назар тегишли тармоқда мутлақо янги сотиш бозорини ўзлаштириш;
  
• 
  янги хомашё ёки ярим фабрикат манбаларини топиш (ушбу манба олдин маълум бўлиши ёки уни яратиш имкони бўлишидан қатъий назар);
  
• 
  бошқа корхоналарнинг монопол ҳолатига қарши курашиш учун корхонани таркибий қайта тузиш.
  

Иқтисодий ривожланишнинг ҳаракатлантирувчи кучи илмий-техник тараққиёт (ИТТ), яъни минимал харажатлар қилиб, ижтимоий эҳтиёжни қондиришнинг янги манбаларини топишга йўналтирилган инновацион тўхтовсиз жараён ҳисобланади.
Корхонанинг барқарор ривожланиши ва стратегик фаолияти инновацияга қаратилмоғи лозим. Акс ҳолда корхона нафақат ташқи бозорда балки ички бозорда ҳам ўзининг рақобатбардошлик қобилиятини сақлаб қола олмайди.