1-mavzu: Masalalar yechish o‘quvchilarga taʼlim va tarbiya berish vositasidir Reja

1-mavzu: Masalalar yechish o‘quvchilarga taʼlim va tarbiya berish vositasidir
Reja

1. 
   Jismoniy vazifalar, ularning mazmuni va ta’lim jarayonidagi o‘rni.
   
2. 
   Fizikadan masalalar tasnifi.
   
3. 
   Jismoniy masalalarni yechish usullari.
   

Jismoniy masala - bu umumiy holatda mantiqiy xulosalar, matematik operatsiyalar va fizika qonunlariga asoslangan eksperiment yordamida ochiladigan o‘ziga xos muammo. Uslubiy adabiyotlarda topshiriqlar deganda, odatda, maqsadga muvofiq tanlangan mashqlar tushuniladi, ularning asosiy maqsadi jismoniy hodisalarni o‘rganish, tushunchalarni shakllantirish, o‘quvchilarning mantiqiy tafakkurini rivojlantirish va ularda olgan bilimlarini amaliyotda qo‘llash qobiliyatini shakllantirishdir.

Masalalar yechish o‘quv jarayonining ajralmas qismi hisoblanadi, chunki u jismoniy tushunchalarni shakllantirish va boyitish imkonini beradi, o‘quvchilarning jismoniy tafakkurini, bilimlarini amaliyotda qo‘llash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Muammolarni yechish jarayonida tirishqoqlik, aqlning qiziquvchanligi, mulohaza yuritishda mustaqillik shakllanadi, bilim olishga qiziqish tarbiyalanadi, iroda va xarakter jilovlanadi, hodisalarni tahlil qilish, ular haqidagi ma’lumotlarni umumlashtirish va shu kabilar rivojlanadi. Ta’limning politexnik tamoyilini amalga oshirishda vazifalarning katta roli. Muammoni hal qilish - bu bilimlarni tekshirish va tizimlashtirish usuli, bilimlarni oqilona takrorlash, kengaytirish va chuqurlashtirish imkonini beradi, dunyoqarashni shakllantirishga yordam beradi, fan, texnika yutuqlari bilan tanishtiradi va hokazo. Bularning barchasi o‘qitish usuli sifatida vazifalarni ajratish haqida gapirishga imkon beradi. Muammolarni hal qilmasdan, fizika kursini o‘zlashtirib bo‘lmaydi, deb ishoniladi.
Sof shaklda, alohida usullar sifatida analitik va sintetik deyarli qo‘llanilmaydi. Muammolarni ajratishda, qoida tariqasida, ham tahlil, ham sintez qo‘llaniladi, ya’ni analitik-sintetik usul qo‘llaniladi.
Masalalarni yechishda ishlatiladigan matematik apparatga qarab, hisoblash masalalarini yechishning shunday usullari mavjud: arifmetik, algebraik, geometrik.
Arifmetik usulda masala savollardan so‘ng yechiladi, ya’ni matematik amallar yoki fizik kattaliklar ustida bir xil o‘zgartirishlar tenglamalar tuzilmasdan qo‘llaniladi.
Algebraik usul kerakli fizik miqdor aniqlanadigan tenglamalarni tuzish uchun fizik formulalardan foydalanishga asoslangan. Geometrik usul o‘rniga geometrik usul atamasi qo‘llaniladi. U masalalarni yechayotganda figuralarning geometrik va trigonometrik xossalarini qo‘llashdan iborat.
1. Har xil turdagi masalalarni yechish o‘ziga xos xususiyatlarga ega, ammo pedagogik amaliyotda ma’lum bir ketma-ketlik ishlab chiqilgan.
ko‘p turdagi muammolarni hal qilish:
a). masala shartlarini o‘qish va mazmunini aniqlash
b). masalaning holatini qisqacha qayd etish, kerakli chizmalar, diagrammalar, grafiklarni amalga oshirish (barcha fizik miqdorlar SI birliklarida ifodalanishi kerak);
ichida). muammoning holatini tahlil qilish, bunda uning fizik mohiyati oydinlashadi, ya’ni tizimning fizik hodisalari, jarayonlari va holatlari oydinlashtiriladi va masalani hal qilish uchun zarur bo‘lgan fizik qonunlar va formulalar xotirada yangilanadi. talabalar;
G). muammoni hal qilish rejasini tuzish;
e). kerakli va berilgan miqdorlar orasidagi munosabatlarni formulalar shaklida ifodalash;
- hisoblashning yakuniy formulasini olish uchun tenglamalar tizimini yechish;
- kerakli qiymatni hisoblash;
- olingan natijalarni tahlil qilish;
- muammoni hal qilishning boshqa usullarini izlash va tahlil qilish.
2. Aniq masalalarni yechishda masalalar yechishning umumiy sxemasining ayrim bosqichlarini o‘tkazib yuborish mumkin. So‘nggi paytlarda muammolarni hal qilishda algoritmik usullar va grafik usuli qo‘llanilmoqda. Sifatli va eksperimental muammolarni hal qilish texnikasi o‘ziga xos xususiyatlarga ega.
3. Darsda masalalarni yechishning tashkiliy shakllari quyidagicha bo‘lishi mumkin.

- Doskadagi masalalarni o‘qituvchi tomonidan yechish. Bu odatiy masalani hal qilish jarayonini ko‘rsatish yoki murakkab masalani hal qilish zarur bo‘lganda amalga oshiriladi. O‘qituvchi o‘quvchilarni faollashtirish maqsadida muammoni tahlil qilishga jalb qiladi.
- Muammoni tahlil qilish va uni yechish yo‘lini izlash jamoaviy ravishda amalga oshiriladi, so‘ngra o‘quvchilardan biri doskaga, qolganlari esa daftarlariga masalaning yechimini yozadi. Doska yonida murakkab masalani ochishda bir nechta talaba navbat bilan ishlashi mumkin. Ishning bunday tashkil etilishi bilan o‘quvchilarning faolligi va mustaqilligi past bo‘ladi, shuning uchun o‘qituvchi doimiy ravishda savollar bilan sinfga murojaat qilishi kerak va oxirida talabalar fikrlash va muammoni hal qilish kursini takrorlashlari kerak.
- o‘quvchilar muammoni hal qilishning borishini yoki usiz jamoaviy muhokama qilgandan so‘ng, muammoni mustaqil ravishda hal qiladilar. Talabalarning faolligi va mustaqilligi ancha yuqori, lekin ular bir vaqtning o‘zida bo‘lmagan muammolarni hal qilishadi, bu esa ba’zi muammolarni keltirib chiqaradi. O‘qituvchi masalani yechish jarayonini kuzatib boradi, o‘quvchilarga maslahat beradi, kamchiliklar va xatolarga e’tiborni qaratadi, ularni tuzatishga yordam beradi.