1-Mavzu: Paxtavato‘qimachiliksanoatidatexnosferikomillarfani, uningmohiyativavazifalari Reja

Signaltizimlari.Ba’zibirxavflivaziyatlardaogohlantirishvositasisifatida
signaltizimlaridanfoydalaniladi.Bajaradiganvazifasigako’rasignalvositalari
amaliy,ogohlantiruvchivabelgilovchiturlargabo’linadi.Bundantashqaritovushli
vako’rinadiganbo’lishimumkin.Tovushlisignaltizimigasirena,qo’ngiroq,
gudokvaboshqalarkiradi.
Ko’rinadiganturlarigaharxilyorug’liktarqatuvchivositalaryordamida
qizil,sariq,ko’kvaboshqaranglaryordamidaxavfdarajalarinibelgilashvaularga
keraklibo’lganharakatlarbilanjavobberishtartibibelgilangan.
Tovushyordamidaberiladigansignalsanoatkorxonasimuhitidabo’lishi
mumkinbo’lganharqandaytovushvashovqinlardanfarqliravishdailojiboricha
quyichastotadagi(2000Gsgacha)tovushdantashkiltopganbo’lishivasexning
harbirnuqtasidakeskineshitilishnita’minlashikerak.Bundaysignalvositalarini
uerdaishlayotgankishilarqandayholatdabo’lishlaridanqat’inazareshitadilar.
Yorug’liksignalikengtarqalganvositalarqatorigakirsaham,uningasosiy
kamchiligisignalberilayotgantomondanqarama-qarshitomongaqarabturgan
odambuvositalarniko’rmayqolishimumkin.Shuninguchunhamyorug’lik
signallaridoimiykuzatibturuvchioperatorbo’lganvaqtdayaxshinatija
beradi.Yorug’liksignallariasosanikkiyokiuchxilrangberuvchilampalar
yordamidabajariladi.Bunda,masalanqizilvayashilranglardanfoydalanishm
umkin.Qizilrangxavfni,yashilrangxavfsizliknianglatadi,agarmabodoikkala
ranglilampahamyonmayotganbo’lsa,undasignaltizimiishlamayotganligini
anglatadi.
Uchxil-qizil,yashilvasariqranglardaniboratlampalaro’rnatilgan
vositalardanhamkengfoydalaniladi.Masalan,ko’chaharakatinitartibga
keltiruvchisvetoforlarnimisoltariqasidakeltirishmumkin.Ba’zibir
avtomatlashtirilganjarayonlarniboshqarishuchuno’rnatilganyorug’liksignallari
parallelravishdajoylashtirilganqo’shaloqlampalardantashkiltopadi.Unda
ularningbittasiishdanchiqsaikkinchisiishlabturishimumkin.
Amaliysignalvositalaridanma’lummiqdordagiishbajarilganliginiyoki
texnologikjarayonningma’lumbosqichibajarilganliginibildiruvchivositasifatida
foydalaniladi.Mazkurvositalardanbajarilayotganishlarnimuvofiqlashtiruvchi
tizimsifatidahamfoydalanishmumkin.

Ogohlantiruvchisignalvositalaribiron-birxavflivaziyatvujudgakelishidan

ogohetadi.Bundaysignallargaharxilplakatlar,ogohlantiruvchiyozuvlar,harxil
datchiklargaasoslangansignaltizimlari,mashinaningishlashholatiniko’rsatuvchi
moslamalar(masalan,qizibketishi,moylashtizimlaridamoyborligivaboshqalar)
kiradi.Bularuchunmaxsusranglardagimoslamalardanfoydalaniladi.Bumoslama
ranglariGOST15548-70bo’yichachegaralangan.