1-mavzu: pеdagogika fani prеdmеti va vazifalari. Pеdagogikaning mеtodologiyasi va tadqiqot mеtodlari

O’qitish metodlarining ko’plab imkoniyatlari mavjud bo’lganligi uchun, ularni bir nechta asoslarga ko’ra guruhlash mumkin:
O’qitish metodlarini ularning uzatish manbalari va axborotlarni qabul qilish xarakteriga ko’ra guruhlash (so’z vositasida o’qitish, ko’rgazmali va amaliy o’qitish metodlari) mumkin ( S.I.Petrovskiy, Ye.Ya.Golant).
Ta’limning mazkur bosqichida hal etilishi mumkin bo’lgan didaktik vazifalarga ko’ra guruhlash mumkin:

1. 
   Ta’lim mazmunini o’zlashtirishda o’quvchilar bilish
   
2. 
   faoliyatining xarakteri bilan bog`liq o’qitish metodlari:
   

M.A.Danilov va B.P.Yesipovlarning qarashlariga ko’ra

1. 
   Bilimlarni egallash metodlari.
   
2. 
   Ko’nikma va malakalarni shakllantirish metodlari.
   
3. 
   Bilimlarni qo’llash metodlari.
   
4. 
   Nazorat (bilim, ko’nikma va malakalarni mustahkamlash va tekshirish) metodlari
   

I.Ya.Lerner va M.N.Skatkinlarning qarashlariga ko'ra

1. 
   Izohli — tasvirli.
   
2. 
   Reproduktiv.
   
3. 
   Evristik yoki qisman – izlanuvchan muammoli bayon
   
4. 
   Tadqiqotchilik
   

5-chizma.Та‘lim metodlarining tasnifi

Didaktikada ta’lim metodlarining binar (ikki)li va ko’pbinarli omil asosida tizimlashtirishga bo’lgan urinishlarni ham kuzatish mumkin. Chunonchi, M.I.Maxmutov tomonidan ta’lim metodlari va o’qish metodlari ajratiladi:

M.I.Maxmutovning binarli ta’lim metodlari



Ta’lim metodlari
1. Axboratli – ma’lumotlar.
2. Tushuntiruvchi.
3. Yo’riqli – amaliy.
4. Tushuntirish – undovchi.
5. Undovchi.

O’qish metodlari
1. Bajaruvchi.
2. Reproduktiv (nomahsul).
3. Produktiv (mahsuldor) – amaliy.
4. Qisman izlanuvchi.
5. Izlanuvchi.

1. 
   Axborotli-ma'lumotli va bajaruvchi.
   
2. 
   Tushuntiruvchi va reproduktiv (nomahsul).
   
3. 
   Yo'riqli-amaliy va produktiv (mahsuldor)-amaliy.
   
4. 
   Tushuntiruvchi-undovchi va qisman izlanuvchi.
   
5. 
   Undovchi va izlanuvchi.
   

12- chizma. Та `lim metodlarining tasnifi
Shunday qilib, juft (binar)li metodlar vujudga keldi:

4.O’qitish metodlarini o’rganish o’qish metodlari bilan bog`liq holda guruhlanadi:

• 
  Axborot-umumlashtiruvchi va bajaruvchi.
  
• 
  Tushuntirish-reproduktiv.
  

• Instruktiv-amaliy; tushuntirish-qo’zg`atuvchi va qisman izlanuvchi.
5.Bir vaqtning o’zida uzatish manbai va mantiqiy asosiga ko’ra (N.M.Verzlin); uzatish manbai va o’quvchilarning o’quv faoliyatidagi mustaqillik darajasiga ko’ra (A. N. Aleksyuk, I. D. Zverev) tavsiflanadi.
O’qitish metodlarini bunday turlicha guruhlashga yondashish ular to’g`risidagi bilimlarni differentsiyalash va integratsiyalashning tabiiy jarayonini ko’rsatadi.
Odatda o’qitish metodlarini tanlash va qo’llash vaqtida quyidagi kabi bir qator pedagogik talablarga rioya qilish zarur:
1.O’qitish metodlari ta’lim prinsiplariga mos kelishi kerak.
2.O’qitish metodlari ta’lim-tarbiya maqsad va vazifalariga bog`liq holda tanlanishi zarur.
3.O’qitish metodlari ta’lim mazmuniga, o’tiladigan material xarakteriga ko’ra tanlanadi.
4.Ushbu metodlar o’quvchilarning bilish, o’quv imkoniyatlariga mos kelishi (yoshi, jismoniy, ruhiy)ga; tayyorgarlik darajasiga, sinf jamoasining o’ziga xosligiga ko’ra tanlanadi.
5.Mazkur sharoit va o’qitishga ajratilgan vaqtga bog`liq.
6.O’qituvchining imkoniyatlariga ya’ni, to’plagan tajribasi, nazariy va amaliy tayyorgarligiga, shaxsiy va kasbiy sifatlariga bog`liq.