1 Mavzu Relelı hımoya xaqıda umumıy tushuncha Reja

53 Mavzu Elektr energiyasi isrofini iqtisodiy jihatdan baholash, elektr energiyasi isrofini kamaytirish uslublari
Reja;
1 Elektr toki elektr havo va kabel liniyalari
2 Elektr tarmoqlarni loyihalash
Elektr toki elektr havo va kabel liniyalari, ichki elektr tarmoqlardagi o‘tkazgichlar, transformator va elektr dvigatellarning cho‘lg‘am simlaridan o‘tganda qizish hodisasi yuzaga keladi va mutlaqo foydasiz ayrim holatlarda xatoli bo‘lgan quvvat va energiya isrofi yuz beradi. Elektr quvvat isrofi elektrostansiyaning generatori tomonidan to‘ldirilishi kerak.
Bu o‘z navbatida generator tomonidan yo‘qotilgan quvvatni o‘rnini to‘ldirish uchun qo‘shimcha yonilg‘i, gidroenergiya va ish vaqti sarflanadi. Shu sababli elektr tarmoqlarni loyihalashda isroflarini kamaytirish ko‘zda tutiladi. Ammo uzoq muddatli uzluksiz elektr energiya ta’minotidagi, quvvat koeffitsiyenti o‘zgarmas bo‘lganda faqtgina o‘tkazgichlar kesimini oshirish evaziga isrof miqdorini kamaytirish mumkin. Bu esa o‘z navbatida elektr tarmog‘ining o‘tkazgich simlarida metall sarrfini oritishiga sabab bo‘ladi.
Elektr tarmoqlarni loyihalashda elektr energiyasi narxi, o‘tkazgichlarning bahosi va shunga o‘xshash xarajatlarni e’tiborga olinadi. Lens-Joul qonuniga ko‘ra har qanday o‘tkazgichdagi quvvat isrofi quyidagicha ifodalandi:
P  I r 2
Agar o‘tkazgichdagi tok yil davomida o‘zgarmasdan qolsa, u holda quvvat koeffitsiyenti o‘zgarmas bo‘lganda simdagi yillik isroflar quyidagini tashkil etadi:

Ammo yil davomida iste’molchilarning ish rejimi o‘zgarishi natijasida o‘tkazgichdagi tok, sutka davomida doimiy o‘zgarishda bo‘ladi. Shu sababli energiya isrofini, maksimal yuklamadagi quvvat isrofini liniyaning ishlash soatlariga ko‘paytirib aniqlash mumkin emas. Chunki ushbu usul hisob ma’lumotlarining bir necha barobar ortib ketishiga olib keladi.
Davom etuvchi grafikdagi (5.3-rasm) qandaydir yuklama grafik va kordinata o‘qlari bilan chegaralangan bo‘lib: yil davomida liniya orqali uzatiladigan enegiya miqdori
ga proporsionaldir.
Balandligiga maksimal yuklama (Imax) ga teng, maydoni grafikning kordinata o‘qlari bilan chegaralangan uchburchak quramiz. Mazkur to‘g‘ri burchakning asosini maksimumdan foydalangish vaqti deyiladi va T harfi bilan belgilanadi.
Tok o‘zgarmas bo‘lganda maksimal yuklamaga teng bo‘lgan barcha energiyaning yil davomidagi liniyadan oqib o‘tish vaqtni anglatadi.
Ma’lumki:

maksimum yuklamadan foydalanish vaqti esa:
Ko‘rinib turganidek, iste’molchilarning yuklamasi ma’lum bo‘lsa T ning qiymatini, va shunga bog‘liq holda yil davomida iste’molchilar tomonidan sarflangan energiyani aniqlash qiyin emas. Liniyadagi quvvat isrofi va energiya o‘tkazgichdan o‘tuvchi tokning kvadratiga porporsionaldir. Shuning uchun liniyadagi tokning kvadratiga mos davom etuvchi grafikni quramiz (5.4 - rasm). Ushbu grafikning maydoni va kordinata o‘qlari chegarasi, uch fazali tarmoqdagi yillik energiya isrofiga proporsionaldir.

Xuddi oldingi holatdagidek balandligi maksimal tokka (I 2 max) teng bo‘lgan, va maydoni grafikning o‘qlari bilan chegaralangan to‘g‘ri burchak quramiz.