1-Mavzu: Skaner turlari va ishlash prinsipi. Skanerlarning o`rnatilishi reja

Mustahkamlovchi savollar.

1. 
   Skanerlar parametrlarini ayting?
   
2. 
   Skaner xususiyatlarini sanab bering?
   
3. 
   Skanerlarning o`rnatilishi haqida ma`lumot berung.
   

3-Mavzu: Lazerli va nusxa ko`paytiruvchi qurilmalarga texnik xizmat ko`rsatish
REJA:

1. 
   Lazerli qurilma.
   
2. 
   Nusxa ko`paytiruvchi qurilma turlari.
   
3. 
   Nusxa ko`paytiruvchi qurilmaga texnik xizmat ko`rsatish
   

HUJJATLARNI NUSXALASH VOSITALARI
Xujjatlarni nusxalash vositalari turli-tumandir, ular nusxa olinayotgan xujjatlarni tashuvchilar (oddiy noshaffof kog`oz, kalka, shaffof plyonka) va xujjatlarni ko`chiriladigan tashuvchilar turi bo`yicha farklanadi.
Turli xil nusxa oluvchi texnika vositalari uchun xar xil qog`oz turlari ishlatiladi:
- yorug`lik nuri ta`sirida qorayuvchi fotoqog`oz;
- diazoqog`oz, yorug`likni sezuvchi kogoz (bu kogoz kuchli yorug`lik ta`sirida kelgusida kayta bo`yoqlar hosil kilish qobiliyatini yo`qotadi);
-termoqog`oz, issiqlik nurlari ta`sirida qorayadi;
- oddiy qog`oz;
-elektrofotokalka yoki plyonka, ularga elektr uchkunli razryadlar mikroskopik teshiklarni perforirlayli.
Ishlatilayotgan qog`ozlar turiga karab nusxa ko`chirish jarayonlari 5 guruxga bo`linadi:
- fotografik nusxa ko`chirish ( fotografiya );
- diazografik nusxa ko`chirish ( diazografiya );
- termografik nusxa ko`chirish ( termografiya );
- elektrografik nusxa ko`chirish ( elektrografiya ); 
- elektr uchkunli nusxa ko`chirish ( elektronografiya ).
Elektrografik nusxa ko`chirish (kserografiya)
Elektrografik nusxa ko�chirish ( elektrofotografik, kserografik) xozirgi vaqtda keng tarkalgandir. Jahon nusxa ko�chirish mashinalarining 70 % dan ortig`ini elektrografik nusxa ko�chirish apparatlari (EGNKA) tashkil etadi, ular bilan jahonda ko`chirilayotgan nusxalarning 50% dan ko`prog`i tayyorlanmokda, EGNKA ni ko`pincha kserokslar deb atashadi, bu nom ushbu turdagi nusxa ko`chirishning asoschisi Angliyaning Rank Xerox firmasiga xurmat tarikasida berilgan.
Elektrografik nusxa ko�chirishning asosiy afzalliklari:
� yukori tezkorlik, samaradorlik va nusxa ko�chirishning yuqori sifati;
� nusxa ko�chirishda xujjat xajmini o�zgartirish va taxrirlash imkoniyati borligi;
� varaqli va risolali xujjatlardan nusxa olish imkoniyati borligi;
� turli xil ingichka chizikli, yarim rangli, bir va ko�p rangli xujjatlardan nusxalar olish imkoni borligi;
� nusxalarni oddiy qog�oz, kalka, plastik plyonka, alyuminiy folgaga va boshkalarga olish;
� apparatlar va ish materiallarining nisbatan arzonligi va xizmat ko�rsatishning engilligi.
Elektrografik nusxa ko�chirish kuyidagi jarayonlarni o�z ichiga oladi:
� svetoekspoziсiya: xujjat oldindan fotoyarimo�tkazgichli qoplama bilan zaryadlangan baraban yoki plastina sirtiga proekсiyalanadi, bu jarayonda yarim o�tkazgichli qoplama xujjatning yoritilgan uchastkalaridan zaryadlarning oqib
tushishidan uning ko�rinmas elsktrostatik tasviri shakllanti
riladi;
� tasvirning tushishi: bo�yaydigan kukun (toner) zaryadlangan uchastkalarga yopishib qolishi oqibatila ko�rinmas elektrostatik tasvir ko�rinadigan tasvirga aylanadi;
� bosish: bo�yaydigan kukunni barabandan yoki plastinadan qog�ozga yoki boshka asosga ko�chirish bilan amalga oshadi;
� qotirish: bo�yaydigan kukun aсeton bug�larida nusxaga qotiriladi.
Rossiyada ishlab chikarilgan EGNKA namunalari ERA, REM, EFKA, ER. CHet elning eng yaxshi namunalari: Xergox 5380, Xerox 5520, Ricon FT-4220, Mita DC 1755, konica-112, Sharp SF-7800, Sanon NP-6020 va boshkalar.
Rossiyada ishlab chikzrilgan EGNKA nusxa ko�chirish sifati bo�yicha chet elnikidan pastdir. Ular uchun asosan nusxadagi matnni tushunish muhim bo�lsa, chet elniki uchun: nusxalar asl nusxadan yaxshi, rasmlar chiroyli, yaxshi qog�oz ishlatganda ranglar yorqin chikadi.
Termografik nusxa kuchirish (termografiya)
Termonusxa ko�chirish � eng tezkor nusxa ko�chirish usuli (minutiga o�nlab metr), u nusxani maxsus, anchagina qimmat termoreaktiv qog�ozda yoki termonusxa ko�chiriladigan qog�oz orkali, oddiy qog�ozga olish imkonini beradi.
Termografik nusxa ko�chirish tamoyili kuyidagichadir: xujjat�asl nusxaga yarim shaffof termoreaktiv qog�ozning sezgir qatlami qaratib ko�yiladi. Keyin shu qog�oz orqali xujjat issiklik nurlarining jadal okimi bilan nurlantiriladi � asl nusxaning qora joylari bu nurlarni yutadi va qiziydi, yorug� joylari issiklik nurlarini kaytaradi va ancha kamroq qiziydi.
Diazografik nusxa ko�chirish (yorug�lik nusxa ko�chirish)
Diazografik nusxa ko�chirish (yorug�lmk nusxa ko�chirish) � bu diazografiya, sinkografiya. Asosan katta shakldagi chizma-texnik xujjatlardan nusxa ko�chirish uchun qo�llaniladi. Asl nusxa yorug�likni o�tkazadigan qog�ozda, kalkada bajarilgan bo�lishi kerak. Jarayon yorug�lik sezuvchi diazoqog�ozga ko�yilgan shaffof asl nusxani yoritib xosil qklinadi, bunda diazoqog�ozning tasvir yo�k joylari okarib koladi. Yaqingacha juda keng tarkalgan nusxa ko�chirishning bu turi o�z o�rnini elektrografik nusxa ko�chirishga bo�shatib bermokda.
Fotografik nusxa ko�chirish
Fotografik nusxa ko�chirish (fotonusxa ko�chirish) eng kadimiy va yuqori sifatli nusxa ko�chirish usuli bo�lib, kimmatbaho xom ashyo (xususan, kumush tuzini o�zida saklagan fotoqog�oz) va nusxa olishning uzoq jarayonini (ekspoziсiya, tushirish, qotirish, yuvish, kuritish) talab etadi.
Tasvirning o�lchamlari va sifatiga ko�yilgan talablarga karab fotografik nusxa ko�chirish kontaktli va proekсion bo�lishi mumkin. Proekсion fotonusxa ko�chirish nusxani yukori sifatli bo�lishini ta�minlayli va keng oraliklarda tasvir xajmini o�zgartirish va tasvirdagi aloxdda lavhalarini kattalashtirib ajratish imkonini beradi.
Fotonusxa ko�chirishda ham oddiy ham kayta ishlanadigan fotoplyonka va fotoqog�ozlar ko�llaniladi. Plyonkadagi pozitiv nusxa kelgusida diazografik nusxa ko�chirish uchun ishlatilishi mumkin. Agar yarim tuslarni tushirish talab etilmasa u holda juda keskin fark qiladigan fotomateriallar ishlatiladi.
Fotonusxa ko�chirish uchun turli xil ko�shimcha asboblar va fotokatgalashtiruvchi kurilmalar ishlatiladi.
Hujjatlarni nusxalash va ko’paytirish uchun maxsus texnika vositalari ishlatiladi:
— unchalik ko’p bo’lmagan nusxalashda (25 ta nusxagacha) Hujjatlarni nusxalash vositalarndan foydalanish mumkin;
— ko’p nusxa chikarganda ( 25 ta nusxadan ko’proq) Hujjatlarni ko’paytirish vositalaridan (tezkor yoki kichik poligrafiya) foydalaniladi.
Nusxalash vositalarining kichik poligrafiyadan farki shundaki, nusxalashda nusxa bevosita asl nusxadan olinadi, ko’paytirishda esa Hujjat asl nusxadan tayyorlangan oralik bosma shakldan (forma) olinadi.
Hujjatlarni nusxalash vositalari turli-tumandir, ular nusxa olinayotgan Hujjatlarni tashuvchilar (oddiy noshaffof kog’oz, kalka, shaffof plyonka) va Hujjatlarni ko’chiriladigan tashuvchilar turi bo’yicha farklanadi.
Elektrografik nusxa ko’chirish ( elektrofotografik, kserografik) xozirgi vaqtda keng tarkalgandir. Jahon nusxa ko’chirish mashinalarining 70 % dan ortig’ini elektrografik nusxa ko’chirish apparatlari (EGNKA) tashkil etadi, ular bilan jahonda ko’chirilayotgan nusxalarning 50% dan ko’prog’i tayyorlanmokda, EGNKA ni ko’pincha kserokslar deb atashadi, bu nom ushbu turdagi nusxa ko’chirishning asoschisi Angliyaning Rank Xerox firmasiga xurmat tarikasida berilgan.
Elektrografik nusxa ko’chirishning asosiy afzalliklari:
— yukori tezkorlik, samaradorlik va nusxa ko’chirishning yuqori sifati;
— nusxa ko’chirishda Hujjat xajmini o’zgartirish va taxrirlash imkoniyati borligi;
— varaqli va risolali Hujjatlardan nusxa olish imkoniyati borligi;
— turli xil ingichka chizikli, yarim rangli, bir va ko’p rangli Hujjatlardan nusxalar olish imkoni borligi;
— nusxalarni oddiy qog’oz, kalka, plastik plyonka, alyuminiy folgaga va boshkalarga olish;
— apparatlar va ish materiallarining nisbatan arzonligi va xizmat ko’rsatishning engilligi.
Elektrografik nusxa ko’chirish kuyidagi jarayonlarni o’z ichiga oladi:
— svetoekspoziсiya: Hujjat oldindan fotoyarimo’tkazgichli qoplama bilan zaryadlangan baraban yoki plastina sirtiga proekсiyalanadi, bu jarayonda yarim o’tkazgichli qoplama Hujjatning yoritilgan uchastkalaridan zaryadlarning oqib 
tushishidan uning ko’rinmas elsktrostatik tasviri shakllanti 
riladi;
— tasvirning tushishi: bo’yaydigan kukun (toner) zaryadlangan uchastkalarga yopishib qolishi oqibatila ko’rinmas elektrostatik tasvir ko’rinadigan tasvirga aylanadi;
— bosish: bo’yaydigan kukunni barabandan yoki plastinadan qog’ozga yoki boshka asosga ko’chirish bilan amalga oshadi;
— qotirish: bo’yaydigan kukun aсeton bug’larida nusxaga qotiriladi.
Rossiyada ishlab chikarilgan EGNKA namunalari ERA, REM, EFKA, ER. CHet elning eng yaxshi namunalari: Xergox 5380, Xerox 5520, Ricon FT-4220, Mita DC 1755, konica-112, Sharp SF-7800, Sanon NP-6020 va boshkalar.
Rossiyada ishlab chikzrilgan EGNKA nusxa ko’chirish sifati bo’yicha chet elnikidan pastdir. Ular uchun asosan nusxadagi matnni tushunish muhim bo’lsa, chet elniki uchun: nusxalar asl nusxadan yaxshi, rasmlar chiroyli, yaxshi qog’oz ishlatganda ranglar yorqin chikadi.
EGNKA ni tanlash asosan nusxa ko’chirilishi rejalashtirilayotgan hujjatlarning turiga va shakliga hamda nusxalar soniga bog’liqdir:
— a g a r nusxalar soni N oyiga 1000 donadan kam bo’lsa , eng oddiy kichik apparatlarni harid kilish mumkin (Xerox 5220, Sanon FC-2, Ricon LR-1, Sharp Z-30 va boshqalar); bu turdagi EGNKA larda yorug’lik sezuvchi baraban va toner kartridj tipidagi bitta blokda joylashadi, ularga toner 3—9 marta qo’yiladi va baraban resursi 8—10 ming nusxaga etadi;
— a g a r Nq1000—5000 bo’lsa, o’rtacha samaradorli EGNKAni tanlagan ma’quldir (Ricon M-50, Xerox 5316, Mita CE-50, Ronica 1112, Sharp Z-52 va boshqalar); bu guruhdagi EGNKA da, xajm o’zgartirgichlar bor, bir-biridan ajratilgan toner va baraban esa alohida almashtiriladi;
— a g a r N>5000 bo’lsa, yuqori kuvvatli EGNKA tanlanadi, (Xerox 5331, Konica 7728, Mita DC -1555, Toshiba 1210 va boshqalar). Ularda hajm o’zgartirgichlar, nusxa saralovchilar, hujjatlarni avtomatik almashtirish va boshka servis imkoniyatlari mavjud. Ko’pchilik EGNKA servis imkoniyatlari:
— ko’p rangli nusxa ko’chirish ham ko’p rangli (3-5 ta rang)b ham bir rangli nusxalarni olish imkonini beradi (Rank Xerox firmasining o’tkazgan tadqiqotlari shuni ko’rsatadiki, rangli hujjatlar ma’lumotni 80% ga, qabul qilish hissiyotini 78% ga oshiradi va uni tushunishni 40% ga yaxshilaydi); 
— ko’p rangli nusxa ko’chirish ham ko’p rangli (3—5ta rang), Ham bir rangli nusxaparni olish imkonini beradi (Kap1s Xegox firmasining o’tkazgan tadqiqotlari shuni ko’rsatadiki, rangli Hujjatlar sh’pumotni 80% ga, qabul qilish Hissiyotini 78% ga oshiradi va uni tushunishini 40% ga yaxshilaydi) ;