1-Mavzu: Suyuqliklarni sirt tarangligi

1-Mavzu: Suyuqliklarni sirt tarangligini hisoblash .

Kolloid sistemalarnu hosil qilishda dag’al moddalarni maydalash muhim ahamiyatga ega.Moddalar maydalanganda ulardan juda ko’p mayda zarrachalar hosil bo’ladi.Har bir zarracha esa o’z sirtiga ega bo’ladi.
Shuning uchun colloid sistemalarni o’rganilayotgan solishtirma sirt, umumiy sirt kattaliklar kabi ko’rsatkichlar ishlatiladi.
Dag’al moddalar maydalanganida ulardan hosil bo’ladigan zarrachalarning sirt yuzasi ming va undan ortiq kvadrat metrni tashkil qilishi mumkin.
Ko’rinishi shar shaklidagi zarrachaning solishtirma yuzasini aniqlash uchun bitta zarrachaning o’rtacha radiusini bilish kifoya:
S_sol=nS_o= = (m^-1), (III.1)
bunda: n-1m³hajmdagi zarrachalar soni bu ga teng;
S_o- har bir zarrachani yuzasi (sirt). Solishtirma sirt quyidagicha ifodalanadi:

S_sol=nS_o= (m²/kg),
bunda: n1 1 kg massadagi zarrachalar soni, u ga teng, bundagi ρ- moddaning zichligi.
Moddalarning sirt xossasini o’rganish kolloid kimyo fanini eng muhim masalalaridan biridir.
Sirtning erkin energiyasi (A), zarachalarini umumiy sirti bilan sirt taranglik ko’paytmasiga teng bo’ladi:


A = σS (J/m²),
bunda: σ – sirt taranglik, J/m², N/m.


MASALALAR ECHIMLARIDAN NAMUNALAR

1-misol.Stalagmometrdan asta – sekin oqib tushayotgan toluolning 38 ta tomchisini og’irligi 1,4864g keladi.Shu asbobda oqib chiqayotgan suvning 25 tomchisining massasi 2,6570g.suyuqliklarni oqish vaqtida harorat 323 K bo’lgan. Shu haroratda suvning sirt taranglik qiymatini ilovadagi odan olib, toluolning ayni haroratdagi sirt tarangligini aniqlang.
Berilgan:n suv = 25; m suv = 2,6570g; ntol = 38; m tol = 1,4864g;

σ_suv = 67.91 N/m; T = 323K.

Noma’lum;σ_tol =?

Yechish:σ_tol = σ_H2O= = 67,91 = 25 N/m.

2 misol. 293 K da metal spirtining sirt tarangligi 22,6 10^-3 N/m, zichligi 0,790 g / ml. Suyuqlik 1.5 sm balandlikka ko’tarilishi uchin naycha kapillyarining radiusi qanday bo’lishi kerek?
Berilgan:T =293 K;_s = 22.6 N/m; ρ_s= 0.790 g/ml; h = 1.5 sm; g = 9.81m²/ soniya.

Noma’lum:r = ?

Yechish: σ = dan r = = = 3,89 .

MUSTAQIL ISHLASH UCHUN MASALALAR.

Bir xil sharoitda 36 tomchi naftalin (C₁₀H₈) ning massasi 2.45 g, 1 tomchi suvning massasi 0.1321 g gat eng.

Suvning sirt tarangligini o dan olib, suyuqlanish harorati 80.2^o C bo’lgan naftalinng sirt taranglik qiymatini aniqlang.

24^oC da suv va spirtning uch xil eritmasini tomchilari stalogametrdan ketma – ket o’tkazilgan. 29 tomchi suvning massasi 4.64*10^-3g.

Spirt massasi (g)	4.616	4.622	4.40
Spirtni tomchilari soni	41	57	75

Har bir spirt eritmasining sirt tarangligini aniqlang. Suvning sirt taranglik qiymatini ilovadagi o dan berilgan harorat uchun topilsin.


Zichligi 0.790 g/ml bo’lgan atseton radiusi 2.3 smbo’lgan naycha kapillyaridan 2.56 m balandlikka ko’tariladi. Atsetonning sirt tarangligini aniqlang.

Zichligi 0.660 g/ml bo’lgan normal geksanning sirt tarangligi 18.43 N/m gat eng bo’lib, naycha kapillyaridan 1.5 m balandlikka ko’tariladi. Shu kapillyarning radiusi qancha bo’lishi mumkin?

Zichligi 0.982 g/ml bo’lgan pitidinning sirt tarangligi 3.8*10^-3N/m,piridin 1.6 m balandlikka ko’tarilishi uchun kapillyar radiusi qancha bo’lishi kerak?

14.7^oC da zichligi 124 g/ml bo’lgan atsetilxlorid radiusi 1.43 m bo’lgan suyuqlikning zichligi o’zgarib, 1.064 g/ml bo’lib qoladi va kapillyarda 2.85 m balandlikka ko’tariladi. Harorat 14.7^oC dan 46.2^oC ga o’zgarganida arsetilxloridning sirt tarangligi necha marta o’zgaradi?