1-Mavzu. Termodinamika va issiqlik texnikasi tarixi va rivojlanish tendentsiyalari

và va Pà0 bo‘lganda Van-der-Vaalg‘s tenglamasi Klapeyron tenglamasiga aylanadi.
5. Termodinamik jarayonlar
Sistema termodinamik holatini vaqt mobaynida ixtiyoriy o‘zgarishi termodinamik jarayon deyiladi. Masalan silindrdagi porshenharakatlanganda undagi hajm, bosim va harorat o‘zgarib kengayish va siqish jarayoni deb ataluvchi termodinamik jarayon sodir bo‘ladi.
Muvozanat vaziyatdan chiqarilgan sistema, agar o‘z-o‘ziga qo‘yib qo‘yilsa, u albatda yana bir boshqa muvozanat holatiga qaytadi. Sistemaning bunday o‘z-o‘zidan (tashqi taʻsirlarsiz) muvozanat vaziyatiga qaytishi relaksatsiya deyiladi va buning uchun ketgan vaqt relaksatsiya vaqti deyiladi. Misol uchun gazlarda bosim muvozanatlashishi uchun 10 ^-16 C vaqt kerak bo‘lsa o‘sha hajmdagi gazning harorati muvozanatlashishi uchun o‘nlab minut kerak bo‘ladi.
Agar biror bir jarayonda sistemani hamma parametrlari mos ravishda relaksatsiya jarayoniga nisbatan yetarli darajada sekin o‘zgarsa, bunday jarayon muvozanatlashgan termodinamik jarayon deb aytiladi. Bunday holda sistema amalda hamma vaqt tashqi muhit bilan muvozanatda bo‘ladi. Jarayon muvozanatda bo‘lishi uchun quyidagi munosabat bajarilishi kerak.
d a / dr << C_ʻ =  a / _‘
bu yerda a - jarayondagi eng tez o‘zgaruvchi parametr;
S_r - shu parametrni relaktsiya jarayonidagi o‘zgarish tezligi;
 - relaksatsiya vaqti.

Nazorat savollari

1. 
   Issiqlik texnikasi fani nimani o‘rganadi?
   
2. 
   Texnik termodinamika fani nimani o‘rganadi?
   
3. 
   Termodinamik sistema deganda nimani tushunasiz?
   
4. 
   Asosiy tarmodinamik xolat parametrlari qaysilar?
   
5. 
   Solishtirma xajm qaysi formula bilan aniqlanadi?
   
6. 
   Ideal gaz xolat tenglamasini yozing.
   
7. 
   Real gaz xolat tenglamalarini yozing.
   
8. 
   Termodinamik jarayon nima?
   
9. 
   Termodinamik jarayon turlarini ayting.
   
10. 
    Relaksatsiya deb nimaga aytiladi?