1. Mavzu: To’g’ri burchakli to’lqin o’tqazgichlar. Ularning qo’llanilish sohalari Reja

1-rasm. a) yarim o‘tkazgichli diodning sxemada belgilanishi; b) Volt-amper 
xarakteristikasi 
Diodga qo‘yilgan kuchlanish o‘zgarishi р-n o‘tishning kengligini 
o‘zgartiradi. Bu o‘zgarish kondensator qoplamlari orasidagi masofaning 
o‘zgarishiga mos keladi. p-n o‘tishning bu xususiyati diodni boshqaruvchi 

---

sig‘imli element qilib ishlatish imkonini beradi. Bunday diodlar varikanlyar deb 
ataladi. 
Yarim o‘tkazgichli triod. Bipolyar tranzistorlar. 
 
 
Yarim o‘tkazgichli triod elektron asboblarining bir turi bo‘lib, tranzistor 
deb ataladi. Tuzilishi va ishlash usuliga qarab tranzistorlar bipolyar va 
unipolyar tranzistorlarga ajratiladi. 
Bipolyar tranzistorlarning ishlashi р-n o‘tish hodisasiga, unipolyar 
tranzistorning ishlashi esa, bir turdagi o‘tkazuvchanlikka ega bo‘lgan yarim 
o‘tkazgichning o‘tkazuvchanligini elektr maydoni yordamida boshqarishiga 
asoslangan. 
Bipolyar tranzistor yarim o‘tkazgich monokristalda ikkita р-n o‘tish 
sohasini hosil qilish asosida yasaladi. Uni o‘tkazuvchanligi almashib keladigan 3 
ta sohaga ajratish mumkin. Agar monokristallning hajmi bilan chegaralangan 
bo‘lsa, hosil bo‘lgan yassi tranzistor р-n-р turdagi tranzistor deyiladi. Aksincha, 
kovak o‘tkazuvchanlik soha orasida bo‘lsa n-p-n turdagi tranzistor hosil bo‘ladi. 
Bu tranzistorlarning sxemada belgilanishi va potensial to‘sig‘ining ko‘rinishi 2-
rasmda ko‘rsatilgan. 

---

2-rasm
Unipolyar tranzistorlar 
 
 
Unipolyar tranzistor elektr maydoniga ega bo‘lgan tranzistor bo‘lib, tok 
bir turdagi asosiy tok tashuvchi hisobiga hosil qilinadi. 
Elektr maydoniga ega bo‘lgan yoki “maydon”li so‘zning mohiyati 
shundan iboratki, unipolyar tranzistor chiqish toki boshqaruvchi elektrodning 
kuchlanishi hosil qiladigan elektr maydon orqali boshqarilishini bildiradi. 
Unipolyar tranzistorlarning sxemada belgilanishi 1- jadvalda keltirilgan.