1. mavzu. Umumta’lim va kasb-hunar maktablarining chizmachilik fani dasturi, darsligi, standartlari va qo’shimcha adabiyotlar bilan tanishish

24-MAVZU.
O’quvchilarni aksonometrik proyeksiyalar va texnik rasim bajarishga orgatish metodikasi.
Amaliy jihatdan qaraganda aksonometrik proyeksiyalar va unga asoslangan texnik rasmlami 0‘rgatishga zaruriyat qolmaganday tuyulishi mum kin: ishlab chiqarishda ular ju d a kam qo‘llantladi, arxitektura, qurilish chizm achiligida ular o ‘m iga ko‘pincha perspektivadan foydalaniladi. Am m o bu mavzuni maktab chizmachiligi kursiga kiritish /.uuriyati foydasiga kamida ikkita dalil keltirish mumkin. Birinchisi - aksonometrik proyeksiyalam m g katta ta’limiy aham iyati. Avvalambor u fazoviy tasaw um i rivojlantirish va mashq qildirish uchun ajoyib vosita hisoblanadi. Aksonometrik proyeksiyalami (hatto qo‘lda bajariladigan texnik rasmlami ham) bajarish buyum originalining xuddi geometrik skeletini ochganday uning fazoviy shakli va tuzilishini yaqqol tasvirlaydi va fazoviy tasavvur rivojlanishiga foydali yuklama beradi. Aksonometrik proyeksiya va texnik rasm bajarish ayniqsa o ‘zini rasm chizishga qobiliyatsiz deb hisoblab yurgan o‘quvchi!arda alohida qoniqish hosil qilishini sezish mumkin. Texnik rasm (aksonometrik) fazoning uchta o ‘lchamida joylashgan tasvirlar haqidagi ham m a axborotlami bitta tasvirda aks ettiradi. Buning natijasida bunday tasviryuqori darajada yaqqol bo‘lib, tasvir buyum shaklini to ‘- liq tasavvur qilishda deyarli qiyinchilik tugkdirm aydi. Ikkinchisi - yaqqol tasvirlaming katta o ‘quv qiym atidir. Yaqqol tasvirlar xuddi real buyum va uning to ‘g‘ri burchakli proyeksiyalari orasida bog‘lovchi bo‘g‘in sifatida xizm at qiladi. Bu holda yaqqol tasvir va kom pleks chizmalami solishtirib chizm ani o‘qishga doir qator mashqlar tizim ini tayyorlashga imkon beradi. M odel yordamida qiyshiq burchakli frontal dimetrik proyeksiyani hosil qilish uchun predmetning oldingi qirrasi proyeksiyalar tekisligiga parallel, proyeksiyalovchi nurlar esa tekisiikka o‘tkir burchak ostida yo‘naltiriladi. Bu holda oldingi qirra tekisiikka haqiqiy kattalikda proyeksiyalanadi, yon va yuqorigi qirralarining kattaliklari esa o‘zgaradi. Agar predm etning qirralarini fazoda tekisiikka nisbatan biror burchak ostida joylashtirib uni tekisiikka perpendikulyar bo‘lgan nurlar bilan proyeksiyalansa, tekislikning izometrik proyeksiyasi hosil bo‘ladi.