1-mavzu. Xufyona iqtisodiyotning nazariy va metodologik asoslari

Asosiy adabiyotlar
1.Abulqosimov H.P. O‘zbekistonda ishbilarmonlik muhitini yaxshilash va kichik tadbirkorlik faoliyati iqtisodiy xavfsizligini ta’minlash yo‘nalishlari. Monografiya.- T.: Ilmiy-Texnika Axboroti-Press, 2017. – 208 b.
2.Dadalko V.A., Sinyavskiy N.G., Avdiyskiy V.I. Tenevaya ekonomika i ekonomicheskaya bezopasnost gosudarstva. Uchebnoe posobie.-M.: INFRA-M, 2018.-538s.
3. Yendoviskiy D.A., Lomadze D.G. Tenevaya ekonomika Yevropы i Rossii: problemы i puti resheniya. Monografiya.-Voronej: Izd-vo OOO “RITM”, 2019-178s.
4.Kupryaщenko N.P. Tenevaya ekonomika: uchebnoe posobie.-M.: Yuniti-Dana: Zakon i pravo, 2015.-199s.
5.Naumov Yu.G., Latov Yu.V. Ekonomicheskaya bezopasnost i tenevaya ekonomika. Uchebnik. M.: Akademiya upravleniya MVD Rossii, 2016. – 246 s.
6.Faminskiy I.Yu. Teoretiko-metodologicheskie aspektы otsenki tenevoy ekonomiki i podgotovka spesialistov po borbe s ekonomicheskoy prestupnostyu. Monografiya. – SPb.: SPbU MVD Rossii, 2015- 180s.
7.Abulqosimov H.P., Muminov N.G. Xufiyona iqtisodiyot: o‘quv qo‘llanma.–T.: Yangi nashr, 2020. – 307 b.
Qo‘shimcha adabiyotlar
1.Gabdraxmanov O.F. Neformalnыe ekonomicheskie seti sferы uslug.-M.: Biblio- Globus, 2017.
2. Golovanov Ye.B. Tenevaya ekonomika. Konspekt leksiy.-Chelyabinsk, 2015.-62s.
3. Latov Yu.V., Kovalev S.N. Tenevaya ekonomika: Uchebnoe posobie dlya vuzov / pod.red. d.p.n., d.yu.n., prof. V.Ya. Kikotya; d.e.n., prof. G.M.
Kaziaxmedova. – M.: Norma, 2006.- 336 s.
4. Shestakov A.V. Tenevaya ekonomika: Uchebnoe posobie.- M.: Izdatelskiy Dom «Dashkov i K», 2000. – 152 s.
5.Popov Yu.N., Tarasov M.Ye. Tenevaya ekonomika v sisteme rыnochnogo xozyaystva: Uchebnik. - M: Delo, 2005. - 240 s.
Axborot manbalari
1.www.uzreport.com – O‘zbekiston yangiliklari;
2.www.stat.uz – O‘zbekiston Respublikasi Statistika qo‘mitasi sayti;
3.www.gov.uz – O‘zbekiston Respublikasi hukumati portali;
4.www.mfer.uz – O‘zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalar va
investitsiyalar Vazirligi sayti;
5.www.ziyonet.uz – O‘zbekiston Respublikasi elektron kutubxonasi.

1^ “Artxashastra” qadimgi Hindiston traktati

2^Маънавият: изохли лугат. -Т.: Еафур Гулом НМИУ, 2009. 476-477-бет.

3^Qarang: Кочергина Т.Е. Экономическая безопасность: Ростов Н/Дону: Феникс, 2007. С164-165.

4^Абущосимов Х,.П., Абулк;осимов М.Х,. Идтисодиётга оид атама ва тушунчаларнинг изохли лугати.-T.: “ABU MATBU0T-K0NSALT”,2017.- 292-293- бетлар.

5^В ОЭСР отметили улучшение ситуации с борьбой с коррупцией в Узбекистане //https://kun.uz/ru/news/2019/03/29/v-oesr-otmetili-uluchsheniye-situatsii-s-borboy-s- korrupsiyey-v-uzbekistane

6^ O‘sha yerda, 5-modda.

7^Bromley R. The Urban Informal Sector: Why is it Worth Discussing? // World Development. 1978. Vol. 6. No. 9/10. P. 1035-1936.

8^Rubin P. H. The Economics of Crime // The Economics of Crime. Cambridge (Mass.), 1980. P. 13.

9^Sesnowitz M. Returns to Burglary // The Economics of Crime. Cambridge (Mass.), 1980. C. 181 - 186. (Mazkur maqola birinchi marta quyidagi nashrda chop etilgan: Western Economic Journal. 1972. Vol. 10. No. 4. P. 477-481.)

10^Kutilayotgan daromadni hisoblash formulasidan foydalanib, kontrolyor qanchalik tezlikda biletlarni tekshirib qolishi mumkinligini hisoblash oson, “quyon” bo‘lib yo‘lda yurish foydasiz: agar masalan, avtobusdagi bilet 5 rubl, biletsiz yurish jarimasi - 100 rub. bo‘lsa, u holda jarimaga tortilish ehtimoli 5% ga oshishi zarur, ya’ni kontrolyor kamida har bir 20 - avtobusni tekshirishi zarur.

11^Becker G. S. Crime and Punishment: An Economic Approach // Essays in the Economics of Crime and Punishment / Ed. by G. S. Becker, W. L. Landes. N. Y., 1974. P. 10.

12^Jinoyatchi xulq-atvori iqtisodiy modellarining sharhi: Eide E. Economics of Crime. Deterrence and the Rational Offender. North Holland, Amsterdam etc., 1994. P. 47-71.

13^Cameron S. The Economics of Crime Deterrence: A Survey of Theory and Evidence // KYKLOS. 1988. Vol. 41. Fasc. 2. P. 301-323.

14^Корр P. Les analyses formelles des marches de la drogue // Revue tiers-monde. 1992. Т. XXXIII. No. 131. P. 576.

15^Qarang: Tallock G. An Economic Approach to Crime // The Economics of Crime. Cambridge (Mass.), 1980. P. 75.

16^1992 yilda FBR ishlovchilari 7 yillik kuzatuvlardan keyin sud hukmiga ko‘ra, “Koza Nostra” yirik “oila”laridan biri (“kapo”) ning rahbari Jon Gottining bir umrlik qamoq jazosiga erishishi uddasidan chiqdilar. Amerika tartibot himoyachilarining Italiya-Amerika mafiyasiga qarshi kurashda muvaffaqiyatlarining shu singari natijasi AQSh da oxirgi o‘n yilliklarda boshqa mafiya tashkilotlari, eng avvalo, Lotin Amerikasi mafiya tashkilotlarining sezilarli kuchayishi bo‘ldi.

17^1980-yy. ning oxirida huquqni muhofaza qilish organlari va kokain ishlab chiqarishi va savdosini monopollashtirgan Kolumbiya Medelin karteli o‘rtasida haqiqiy urush boshlanib, bu urush davomida narkobaronlar hatto Kolumbiya prezidentligiga nomzodlarni o‘ldirishni ham tashkil qilindi. Hukumat esa kokain plantatsiyalarini o‘qqa tutish uchun samolyotlar eskadrilyasini jo‘natdi. 1990-yy.ning boshlarida Medelinsk narkokartelining barcha rahbarlari yo o‘ldirildi, yoki qamoqqa olindi; biroq kokain biznesidagi yetakchilik boshqa Kolumbiya narkokarteli - Kali karteli qo‘liga o‘tdi, narkotiklar eksporti esa qisqarganiga qaraganda tezroq o‘sdi.

18^Kriminologlar “uyushgan jinoyatchilik” to‘g‘risida sof jinoiy hamda xo‘jalik jinoiy guruhlariga tatbiqan gapirmoqdalar. Xorijiy kriminologiyada bu ikki hodisalar adolatli ravishda ajratiladi: jinoiy - gangster birlashmalarini (“Koza Nostra” xilidagi) “uyushgan jinoyatchilik”, xo‘jalik jinoyachilarini (“Lokxid” firmasi ishida qatnashuvchilar xilidagi) “oq yoqalilar jinoyatchiligi” (white-collar crime), deb ataladi. Uyushgan jinoyatchilikning iqtisodiy tahlili bo‘yicha yanada kompleks ma’lumotlarni quyidagi nashrdan topish mumkin: Economics of Organized Crime. Cambridge Univ. Press, 1995.

19^Qarang: Вебер М. Развитие капиталистического мировоззрения // Вопросы экономики. 1993. № 8. С. 153, 158.

20^Legal va nolegal iqtisodiy tashkilotlar belgilarning o‘xshashligi to‘g‘risida: Айдинян Р., Гилинский Я. Функциональная теория организации и организованная преступность. С. 63. См. также: Дадалко В. А., Румянцева Е. Е., Пешко Д. А.Теневая экономика и кризис власти: проблемы и пути решения. Минск, 2000. Гл. 2.

21^«Mafiya» - bu ifoda Sitsiliyada tarixan vujudga kelgan va uzoq vaqt faqat Sitsiliya va Italiya-Amerika gangsterizmini belgilash uchun foydalanilgan bo‘lsada, ko‘pincha uyushgan jinoiy hamkorliklarni belgilash uchun umumiy tushuncha sifatida qo‘llaniladi.

22^Qarang: Беркинов Б.Б. Институционал иктисодиёт: укув кулланма / Б.Б. Беркинов; УзР олий ва урта махсус таълим вазирлиги, Тош. Давлат иктисодиёт ун-ти, Институционал ва иктисодий тадкикотлар маркази. - Т.: Yangi nashr, 2011. - 70-бет.

23^Никифоров А. С. Гангстеризм в США: сущность и эволюция. М., 1991. С.

24^Qarang: Основы борьбы с организованной преступностью / Под ред. В. С. Овчинского, В. Е. Эминова, Н. П. Яблокова. М., 1996. С. 10.

25^Qaroqchilik yagona istisno hisoblanadi, kemani boshqarish va dengiz jangida yurish faqat komanda bilan, ko‘p sonli komanda bilangina mumkin bo‘ladi. Biroq jinoiy sohaning mazkur turida ham uyushganlik darajasi odatda, alohida komanda doirasidan tashqari chiqmadi: qaroqchilik tarixida qaroqchilar komandasi birgalikda harakat qilish uchun birlashganliklari vaziyati juda kam ma’lum.

26^«O‘q otish va qotillik - biznes qilishning natijasiz vositasi, - shu nuqtai nazardan bayon qildi Amerika mafiyasi bossi Meyer Lanski. - Ford sotuvchilari sotuvchilardagi Shevrolni otmaydilar. Ular bir-birlariga narxlarni bo‘lishga urinadilar. Biz ancha ilgari bu tamoyilni kuzatishga qaror qildik. O‘t ochish qurolidan va zo‘ravonlikdan foydalanish kamdan-kam bo‘lishi, yaxshisi esa foydalanmaslik mumkin» (Иванов Р. Ф. Мафия в США. М., 1996. С. 339). Albatta, gunohsiz gangster balandparvozligiga tuzatishlar kiritish zarur. Biroq zo‘ravonlikni qo‘llash xavfi gangsterlik zo‘ravonligining o‘zini qo‘llashni ortiqcha qilib qo‘yishi shubhasiz.

27^«Aynan mamlakatlar ittifoqida politsiyalar va mafiyalar mazkur mamlakatdagi

past jinoyatchilik darajasiga nisbatan sababga tayanadi. Politsiyaning barcha kuchlari faqat mafiya bilan emas, balki tashkil qilinmagan jinoyatchilik bilan kurashga qaratilgan va mafiyaning o‘zi unga mazkur kurashda yordam beradi. Mafiya “oila” lari tashkil qilinmagan jinoyatchilarga tartibsizliklar keltirib chiqarish imkonini bermaydi». (Преображенский К. Пасынки самураев // Вокруг света. 1989. № 2. С. 10, 12). Binobarin, 1990-yy. da politsiya va yakudzaning bunday “iddillistik” amal qilishi buzila boshladi.

28^Эндерсон Э. Организованная преступность, мафия и правительство // Экономика и организация промышленного производства. 1994. № 3. С. 161.

29^Eng yuqori monopollashgan kriminal soha kokain biznesi hisoblandi. Chunki koka barglari faqat “And uchburchagi” da o‘sadi (Peru, Boliviya, Kolumbiya). Biroq bu yerda ham mutloq monopoliya emas, balki qat’iy oligopoliya kuzatiladi: 1980-yy.da Medelinsk narkokarteli kokain eksportining taxminan 80% ini, Kali narkokarteli 20% ini ta’minladi; 1990 yy. da esa aksincha, Kali - 80%, Medelinsk karteli qoldiqlari - 10-20%.

30^Qarang: Беркинов Б.Б. Институционал иктисодиёт: укув кулланма / Б.Б. Беркинов; УзР олий ва урта махсус таълим вазирлиги, Тош. Давлат иктисодиёт ун- ти, Институционал ва иктисодий тадкикотлар маркази. - Т.: Yangi nashr, 2011. -

71-бет.

31^Qarang:Беркинов Б.Б. Институционал иктисодиёт: укув кулланма / Б.Б. Беркинов; УзР олий ва урта махсус таълим вазирлиги, Тош. Давлат иктисодиёт ун- ти, Институционал ва иктисодий тадкикотлар маркази. - Т.: Yangi nashr, 2011. -

72-бет.

32^Masalan, Sitsiliya mafiyasiga “yangi olingan” kishi tajribali “kishi sha’ni” salomlashish so‘zidan keyin budga o‘z qonini surtadi va “Agar men qasamimni buzsam, bu muqaddas timsol kuyganidek, mening avlodim ham kuyib ketsin” degan ritual qasamni takrorlagan holda qo‘ldan-qo‘lga o‘tkazgan holda uni yoqadi. (Кальви Ф. Повседневная жизнь итальянской мафии. М., 2000. С. 44-45).

33^ metakvalon - xinazolinonlar sinfiga mansub uyqu keltiradigan dori. Ba’zi mamlakatlarda foydalanish ta’qiqlangan

34^https://www.statista.com/statistics/202871/number-of-fatalities-by-terrorist- attacks-worldwide/

35^Экстремизм ва терроризм таздидларига к;арши курашиш буйича “узбек модели” к;андай самара беряпти? 15:35 01 Ноябрь 2018 Жамият//http://xs.uz/uzkr/post/ekstremizm-va-terrorizm-tahdidlariga-qarshi- kurashish-bojicha-ozbek-modeli-qandaj-samara-beryapti

36^Qarang: International Organization for Migration (IOM), The UN Migration Agency. World migration report 2019. International Organization for Migration. 17 route des Morillons. P.O. Box 17.1211 Geneva 19

37^Qarang: Мухитдинов Э.М. Ахолини иш билан бандлигини таъминлашда мехнат миграциясининг роли. Иктисодиёт фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) диссертацияси автореферати.-Т., 2019.-17-бет.

http://fayllar.org