1-mavzu: yordamchi tarix fanlarining maqsad va vazifalari. Xronologiyaning fan sifatida shakllanishi va taraqqiyoti

1-MAVZU: YORDAMCHI TARIX FANLARINING MAQSAD VA VAZIFALARI. XRONOLOGIYANING FAN SIFATIDA SHAKLLANISHI VA TARAQQIYOTI
REJA.

1. 
   Tarixni o‘rganishda maxsus tarixiy fanlar (yordamchi tarix fanlari)ning o‘rni va ahamiyati. Yordamchi tarix fanlaring o‘zaro bog‘liqligi.
   
2. 
   Xronologiya. Tarixiy va astronomik xronologiya. Xronologik tadqiqotlarning uslublari. Tarixiy xronologiya va tarix fanlari.
   
3. 
   Xronologiyaning fan sifatida vujudga kelishi. Evropada xronologiya fanining vujudga kelishi va taraqqiyoti. O‘rta Osiyo olimlarining xronologiya rivojlanishiga qo‘shgan hissasi
   
4. 
   Vaqt sanasi birligi. (Vaqt tushunchasi. Soat, sutka, hafta, tushunchalari. Dastlabki soatlar.)
   
5. 
   Kalendarlar va ularning turlari. Dastlabki kalendarlar. Quyosh, Oy, Oy-Quyosh kalendarlari.
   

ADABIYOTLAR RO‘YXATI:

1. 
   Abu Rayhon Beruniy. O‘tmish xalqlardan qolgan yodgorliklar. Tanlangan asarlar. -T.: Fan, 1968.
   
2. 
   Ahmedov A. Ahmad Al -Farg‘oniy. -T.: O‘zbekiston Milliy ensiklopediyasi. 1998.
   
3. 
   Hakimov M. Turkiston xalqlari qo‘llagan taqvimlar. -T., 1999.
   
4. 
   Iofe V.G.,Choriyev Z.U. Xronologiya va metrologiya. –T., 2003.
   
5. 
   Mamadazimov M., Ilyosov S. Malikshoh erasi // Fan va turmush. 2004. № 4 -5. 43 b.
   
6. 
   Rahmatullayeva O., Salomov J. Xronologiya. – T., Fan va texnologiyalar, 2012.
   
7. 
   Rahmatullayeva O., Salomov J. Numizmatika. – T., Fan va texnologiyalar, 2012.
   
8. 
   Rahmonqulova Z. Xronologiya. -T.: A.Navoiy nomidagi davlat nashriyoti. 2006.
   
9. 
   Umar Xayyom. Navro‘znoma. Tarjimon Urfon Otajon. -T.: Mehnat, 1990.
   

1. 
   Tarixning o‘rganishda maxsus tarixiy fanlar (yordamchi tarix fanlari)ni o‘rni va ahamiyati
   

Tarixning mazmun va mohiyatini o‘rganishda tadqiqotchi asosiy manbalar bilan birga qator maxsus, va yordamchi tarix fanlarini, jumladan, xronologiya, numizmatika, metrologiya, paleografiya, toponimika, tarixiy geografiya, sfragistika, geneologiya kabi fanlarini chuqur bilishi zarur. Ushbu sohalar alohida o‘z ilmiy yo‘nalishiga ega bo‘lib, bir-biri bilan uzviy bog‘langan va manbashunoslikni tashkil etadi va tarixni chuqur o‘rganishga qaratilgan. Mazkur fanlarni an’anaviy tarzda “Yordamchi tarix fanlari” deb ataymiz. Yordamchi tarix fanlariga nisbatan “Maxsus tarixiy fanlar” iborasi ham qo‘llaniladi. Demak, Yordamchi tarix fanlari o‘zaro bog‘liq holda bir-birini to‘ldirsa-da, ularning har bir sohasining o‘z predmeti, maqsad va vazifalari, yo‘nalishi, tadqiqot metodlari mavjud. Bugungi kunda yuqorida qayd qilingan fanlar alohida mustaqil rivojlanmoqda.
Yordamchi tarix fanlari tarix fanini o'rganishda yordamchi manbalar hisoblanadi. Bu fan tarix fanining yordamchi sohalari bo'lmish; poleografiya, diplomatika, genalogiya geroldika, sfragnetika, epigrafika, numizmatika, metrologiya va xronologiya buyruqlariga tayanadi. Shular asosida tarixiy voqea va hodisalarni mohiyatini haqqoniy, holisona yoritishga ko'maklashadi. Quyida shu yordamchi sohalarning vazifasi, maqsadi haqida to'xtalib o'tamiz.