1. Mavzu: Yuridik psixologiyaning maqsadi va umumiy vazifalari Mavzu rejasi

2.Mavzu: Huquqni muhofaza qilish faoliyatida kognitiv jarayonlarning oʻrni
Mavzu rejasi:

1. 
   Kognitiv jarayonlarning umumiy tasnifi. Sezgilar va ularning umumiy psixofiziologik qonuniyati, tergov amaliyotida bu bilimlardan foydalanish.
   
2. 
   Idrok va uning xususiyatlari. Guvohlik koʻrsatmalarida idrok qonuniyatining vujudga kelishi.
   
3. 
   Kuzatish va kuzatuvchanlik. Diqqat, uning umumiy xarakteristikasi va asosiy xususiyati. Tergovchi faoliyatida diqqatning mohiyati.
   

Tayanch tushunchalar: kognitiv psixologiya, idrok, diqqat, sezgilar,kuzatish, kuzatuvchanlik.
1. Kognitiv jarayonlarning umumiy tasnifi. Sezgilar va ularning umumiy psixofiziologik qonuniyati, tergov amaliyotida bu bilimlardan foydalanish.
Kognitiv psixologiya xorijiy psixologiyaning eng mashhur ilmiy yo'nalishlaridan biridir. Rus tiliga tarjima qilingan "kognitiv" atamasi kognitiv degan ma'noni anglatadi. Ushbu tadqiqot yoʻnalishi asosan 1960-yillarda shakllangan boʻlib, uning rivojlanishining birinchi bosqichi natijalari 1967-yilda nashr etilgan V.Nayserning “Kognitiv psixologiya” monografiyasida umumlashtirilib, psixologik fikrning yangi yoʻnalishiga nom berdi. R. Solso keyinchalik nashr etilgan xuddi shu nomdagi kitobida kognitiv psixologiyaodamlarning dunyo haqidagi ma'lumotni qanday qabul qilishini, bu ma'lumotlarning shaxs tomonidan qanday ifodalanishini, uning xotirada qanday saqlanadi va bilimga aylanishini va bu qanday ekanligini o'rganadi, deb yozadi. bilim bizning e'tiborimiz va xatti-harakatlarimizga ta'sir qiladi. Shunday qilib, deyarli barcha kognitiv jarayonlar qamrab olingan - sezgilardan tortib idrok etish, naqshni aniqlash, xotira, kontseptsiyani shakllantirish, fikrlash, tasavvur qilish. Kognitiv psixologiyaning bir necha o'n yilliklar davomida ko'plab mamlakatlarda keng tarqalgan asosiy yo'nalishlari odatda kognitiv tuzilmalarning rivojlanish psixologiyasi muammolari, til va nutq psixologiyasi, kognitiv nazariyalarni ishlab chiqish bo'yicha tadqiqotlarni o'z ichiga oladi. inson va sun'iy intellekt.
Kognitiv psixologiyaning paydo bo'lishi ba'zan xorijiy (birinchi navbatda Amerika) psixologiya fanida o'ziga xos inqilob deb ataladi. Darhaqiqat, 1920-yillardan beri tasvirlarni o'rganish - tasvirlar, diqqat, fikrlash, idrok keskin sekinlashdi va Amerika psixologiyasida bu jarayonlar aslida umuman e'tibordan chetda qoldi. Bixeviorizm asoschisi D.Uotson metodologik qiyinchiliklarga ishora qilib, hatto bu “mistik” atamalarni ishlatmaslikni taklif qilgan. 20-asrning birinchi yarmida Amerika psixologiyasida hukmronlik qilgan bixeviorizmda bunday qarash psixologiya predmetining talqini bilan bogʻliq edi. Psixoanaliz vakillari kognitiv jarayonlarga unchalik qiziqmasdi, bu erda butunlay boshqa tushunchalar markaziy bo'lib qoldi: ehtiyoj, motivatsiya, instinkt va boshqalar. Shuning uchun kognitiv psixologiyaning paydo bo'lishi ko'plab psixologlar tomonidan katta ishtiyoq bilan kutib olindi, tadqiqotlar soni tez sur'atlar bilan o'sib bordi va hozirgacha uning muvaffaqiyatlari shubhasiz va ta'sirli.
Shunday qilib, kognitiv psixologiya insonning atrofdagi olamdagi ob'ektlar va hodisalar to'g'risida ma'lumot izlash, shuningdek, kiruvchi ma'lumotlarni qayta ishlash va saqlash bilan shug'ullanadigan tizim sifatidagi g'oyasiga asoslanadi. Shu bilan birga, individual kognitiv jarayonlar axborotni qayta ishlashning turli bosqichlarini amalga oshirishni ta'minlaydi. Ushbu yondashuvning paydo bo'lishiga olib kelgan asosiy sabablardan biri ko'pchilik tomonidan kompyuterlarning yaratilishi deb hisoblanadi, shuning uchun ular kognitivistlar tomonidan ko'pincha "kompyuter metaforasi" dan foydalanish haqida gapirishadi. Hatto "axborotni qayta ishlash" atamasining o'zi ham kompyuter olimlaridan olingan. Bu kompyuter operatsiyalari va insonga xos bo'lgan kognitiv jarayonlar o'rtasidagi o'xshashlik haqidagi yashirin yoki aniq bayonotni nazarda tutadi. Kompyuter metaforasi asosan kognitiv psixologlar tomonidan qabul qilingan postulatlarni aniqlaydi.

Taxminlarga ko'ra, ma'lumotlar bosqichma-bosqich qayta ishlanadi va har bir bosqichda, qayta ishlash bosqichida u ma'lum vaqtga to'g'ri keladi va turli shakllarda taqdim etiladi. Turli xil tartibga solish jarayonlari (naqshlarni aniqlash, e'tibor, ma'lumotni takrorlash va boshqalar) yordamida qayta ishlanadi. Shuningdek, har bir bosqichda, har bir blokda insonning ma'lumotni qayta ishlash qobiliyatining chegaralarini belgilash muhim deb hisoblanadi. Kognitivistlar tomonidan taklif qilingan ma'lumotlarni qayta ishlash modellarining "blok" ko'rinishi juda keng tarqalgan. To'rtburchaklar shaklidagi bloklarning vizual tasvirlari, ular ichida yozuvlari bo'lgan, odatda ma'lumotlarning "oqimi" yo'nalishini ko'rsatadigan o'qlar bilan bog'lanadi. Bunday blok diagrammalar dastlab juda sodda va hatto ibtidoiy edi, ammo endi, har doimgidek yangi eksperimental natijalar ta'sirida, ular ko'pincha shu qadar murakkab va mashaqqatli bo'lib qoladilarki, ular model mualliflarini "chiziqli" shaklida ma'lumotlarni qayta ishlash g'oyasidan voz kechishga majbur qiladilar. bir-biri bilan qattiq bog'langan bloklarning zanjirlari". Taklif etilayotgan modellarni takomillashtirish va takomillashtirish kognitiv psixologiyada deyarli uzluksiz davom etadigan jarayondir, chunki tadqiqot natijalari doimo oldingi modellarga "mos kelmaydigan" ko'rinadi. Bu, ehtimol, barcha "gipotetik konstruktsiyalar" ning taqdiri.

Kognitiv jarayonlarni o'rganishga kognitiv yondashuvni tanqid qilish sifatida uning quyidagi xususiyatlarini ta'kidlash kerak. Kognitivistlar, bilish haqida gapirganda, odatda his-tuyg'ulardan, niyatlardan, ehtiyojlardan mavhum, ya'ni. inson nima uchun biladi va nima uchun harakat qiladi. Bundan tashqari, aksariyat modellarda axborotni qayta ishlash jarayoni "avtomatik" amalga oshiriladi. Bu sub'ektning ongli faoliyatini, uning ma'lumotni qayta ishlash usullarini, vositalarini, strategiyalarini ongli ravishda tanlashini, shuningdek, ularning kognitiv jarayonlar odatda "xizmat qiladigan" (yoki ba'zan o'zlari bo'lgan) faoliyatga bog'liqligini butunlay e'tiborsiz qoldiradi.
Yana ikkita muhim fikrni V.Nayserning “Bilish va haqiqat” kitobida topish mumkin. Uning ta'kidlashicha, bilish, qoida tariqasida, analizatorlar tomonidan ba'zi ma'lumotlarni olishdan boshlanmaydi, balki uni kutish, bashorat qilish, ma'lum bir ma'lumotni faol izlash bilan boshlanadi, kognitivistlar tomonidan taklif qilingan aksariyat modellarda esa bu hisobga olinmaydi. umuman. V.Nayser tadqiqot natijalarining “ekologik asosliligi” muammosini ham batafsil muhokama qiladi. Uning ta'kidlashicha, kognitiv psixologiyadagi tadqiqotning laboratoriya holatlari nihoyatda sun'iydir, ular hayotda, kundalik faoliyatda deyarli uchramaydi. Tajribani, odamlarning kognitiv qobiliyatlarini hisobga olish kerak va tajribasiz sub'ektlar yangi va ma'nosiz vazifalarni bajarishi kerak bo'lgan tajribalar bilan cheklanib qolmaslik kerak.
Diqqat. Diqqatning umumiy xarakteristikasi. Diqqatning asosiy xususiyati. Tergovchi faoliyatida diqqatning mohiyati.G. Xotira. Xotira haqida umumiy ta’limot. Ixtiyorsiz va. ixtiyoriy xotira. Qayta eslash va unutish. Xotiraning turlari va tiplari. So‘roq jarayonida xotira qonuniyatining vujudga kelishi va undan foydalanish. Tergov jarayonida esga tushurish, yordam ko‘rsatish usullari.D. Tasavvur-atrofdagi predmet va hodisalarning fikriy shakllanish jarayonidir. Tasavvurning qabul qilinishi, xotira va fikrlash bilan bog‘likdigi, ularning tergovchi amaliyotidagi mavqei (roli).E. Tafakkur. Fikrlashning mohiyati va turlari. Nostandart masalalarni echishda fikrlash faoliyatining tuzilishi. Muammoli holatlarda nostandart masalalarni echishda topqirlik (evristik echish «Evrika» lotincha «topdim») bilan hal etish natijasi sifatida jinoyatning ochilishi. Tergov harakatida sezgirlik (intuitsiya)ning roliSHaxs va uning psixologik xususiyatlari tuzilishiSHaxs tushunchasi. Inson individ sifatida shaxs individualligi. SHaxs rivojldnishida biologik va ijtimoiy muxitning aloqadorlik muammosi. SHaxsga xos nazariyalar va ularning mazmun mohiyati. SHaxs tuzilishi va uning strukturasi, shaxsga xos psixologik mexanizmlar va ularning tabiati masalasi. SHaxsning psixoanalitik, gumanistik, biologik, sotsiogenetik, bexivioristik, geshtalt nazariyalari.SHaxsning individual psixologik xususiyatlari.Temperament- (mijoz). Uning tushunchasi va turlari. Inson faoliyatida mijoz xususiyatlarini aks etish. Temperament turlari va ularning mazmuni. Temperament va oliy nerv tizimi xususiyatlari. Sangvinik, xolerik, flegmatik, melanxolik temperaent tiplari va ularni tergov jarayonida hisobga olinishi.Temperament nazariyalari, shaxs va temperament.Qobiliyat- Qobiliyat tushunchasi. Qobiliyatning rivojlanishi va turlari. Malaka tushunchasi va odat, huquqiy faoliyat uchun kas6iy mahorat muammosi. Umumiy, maxsus qobiliyatlar va ularning mazmuni. Qobiliyat va layoqatlarning o‘zaro aloqadorlik masalasi.Xarakter- (xulq-atvor) tushunchasi, turlari va o‘zini tuta bilishning shakllari. Voyaga etmaganlar psixologiyasi. Tergov amaliyoti(eksperimenti)da shaxsning individual psixologik xususiyatlarini xisobga olish.Hissiyot tushunchasi va turlari. Hissiyot faoliyatni boshqaruvchi jarayon sifatida. Affekt holatida jinoyat sodir etishning psixologik tavsifi. Sog‘lom, nopatologik va chegaralangan hissiy holat (frustatsiya, agressivlik, depressiya, shok, bezovtalik, fobiya va boshqalar). Tergov va sud jaroyonlarida hissiy boshqarish va uni hisobga olish.Iroda jarayonlari va holatlari. Iroda tushunchasi, iroda harakati ularning tuzilishi. Munozarali (nizoli) holatlarda foliyatni irodaviy boshqarish. Jinoyatni tergov kilish jarayonida iroda holatini boshkarish.

Xulosa sifatida shuni ta'kidlash kerakki, kognitiv psixologiyaning bir qator cheklovlari va kamchiliklariga qaramay, uning vakillari bilish jarayonini umuman tushunarli qiladigan juda ko'p muhim ma'lumotlarga ega bo'ldilar va individual kognitiv jarayonlarning ko'plab qonuniyatlari o'rnatildi. Masalan, inson xotirasida bilimning ifodalanishini, idrok etishning selektivligini ta'minlovchi mexanizmlarni va boshqalarni o'rganish natijalari juda qiziq. Bundan tashqari, "funktsional" yondashuv doirasida e'tiborga olinmagan turli kognitiv jarayonlarning aloqasi ishonchli tarzda ko'rsatilgan. Nihoyat, kognitiv psixologiya rivojlandi ko'p miqdorda Kognitiv jarayonlarni eksperimental tadqiq qilishning aqlli, o'ziga xos usullari.

1. Hissiyot eng oddiy psixik jarayon sifatida.
2. Idrok. idrok etish xususiyatlari.
3. Diqqat. e'tibor sifati.
4. Xotira. Xotira turlari.
5. Fikrlash. Fikrlash turlari.
6. Tasavvur qilish.
7. Aql-idrok.

1. Sensomotor reaksiyaning dastlabki momenti sezgilarni hosil qiladi. Insonda sezgi mavjud idrokni tahlil qilish natijasida ajralib turadi.

Hissiyot- idrok etilayotgan shaxsning individual xususiyatlari va sifatlarini bevosita hissiy aks ettirish. Istisno protopatik (H.Bosh) qadimiyroq, ta'bir joiz bo'lsa, ibtidoiy tuyg'ular bo'lib, ular mahalliylashtirilmaslik va farqlanmaslik bilan ajralib turadi (epipatiklardan farqli o'laroq, ichki holatlarni uzatadi).
Hissiyotlar quyidagicha tasniflanadi:
1) eksterotseptiv (tashqi)
a) distant (vizual, eshitish)
b) aloqa (taktil, ta'm, hid bilish)
2) interoseptiv (organik) ( D.=ali e)
3) proprioseptiv (kinestetik) - harakat va muvozanat.
Ma'lum deb ataladigan. sinesteziya - masalan, rangli eshitish, rangli-termik sinesteziya.Tashqi muhitdan ma'lum qo'zg'atuvchilarning ta'sirini qabul qilish va ularni his qilish uchun qayta ishlashga ixtisoslashgan anatomik va fiziologik apparat deyiladi. analizator. Har bir analizator 3 qismdan iborat: retseptor (tashqi ta'sir energiyasini nerv signallariga aylantiradi), asab yo'llari va miya yarim korteksidagi miya markazi. Barcha analizatorlar o'ziga xos qo'zg'aluvchanlikka ega.
Analizatorlarning xususiyatlari:
1.Quyi va yuqori chegara diskriminatsiya (sezuvchanlik diapazoni).
2. Differensial chegara (alohida idrok etilganda stimullar orasidagi eng kichik farq).
3.Operativ diskriminatsiya chegarasi ( maksimal aniqlik va diskriminatsiya tezligi)
4. Vaqt chegarasi.
5. Reaksiyaning yashirin davri (qo‘zg‘atuvchining ta’siridan sezish boshlanishigacha)
6. Sezish intensivligi qo'zg'atuvchining kuchining logarifmiga to'g'ridan-to'g'ri proportsionaldir.

2. Idrok va uning xususiyatlari.Guvohlik ko`rsatmalarida idrok qonuniyatlarining vujudga kelishi.

Idrok voqelikning shahvoniy in'ikosidir va atrof-muhitning his a'zolariga ta'siriga asoslanadi. Shaxsni idrok etish ob'ektning hissiy qiyofasini yaratadi, hissiy berilgan ob'ektni o'zaro ta'sirning manbai va ob'ekti sifatida anglash imkonini beradi. Idrok predmetlar va vaziyatlarni aks ettirishning yaxlitligini ta'minlaydi.
Idrok turlari: predmetlarni, vaqtni, munosabatlarni, harakatni, makonni, shaxsni idrok etish.
Inson idrokining eng yuqori shakllari madaniyatning butun tarixiy rivojlanishi (masalan, san'at asarlarini idrok etish) bilan bog'liq bo'lib, insonning eng yuqori aqliy funktsiyalari, shu jumladan fikrlash bilan bog'l
Idrok shakllari: appersepsiya, vosita komponentlarining roli, diqqat va idrok.
APPERCEPTION. Idrok nafaqat tirnash xususiyati bilan, balki idrok etuvchi sub'ektning o'ziga ham bog'liq. Bu idrok etuvchi ajratilgan ko'z emas, o'z-o'zidan quloq emas, balki aniq tirik shaxs bo'lib, idrok har doim u yoki bu tarzda idrok etuvchining shaxsiy xususiyatlari, uning idrok qilinadigan narsaga munosabati, ehtiyojlari, qiziqishlari, intilishlari bilan ta'sir qiladi. , insonning istaklari va his-tuyg'ulari. Idrokning shaxsning ruhiy hayoti mazmuniga, shaxsiy xususiyatlariga bog'liqligi deyiladi appersepsiya.
Ko'pgina ma'lumotlar shuni ko'rsatadiki, sub'ekt tomonidan idrok etilgan rasm shunchaki bir lahzali hislar yig'indisi emas; unda ko'pincha hozirda ko'zning to'r pardasida ham mavjud bo'lmagan, lekin odam avvalgi tajribasiga ko'ra ko'rgan tafsilotlarni o'z ichiga oladi.
Idrok gipotezalarni shakllantirish va tekshirish uchun axborotdan foydalanadigan faol jarayondir. Bu gipotezalarning tabiati shaxsning o'tmish tajribasi mazmuni bilan belgilanadi. Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatdiki, sub'ektlarga to'g'ri va egri chiziqlarning o'zboshimchalik bilan kombinatsiyasini ifodalovchi notanish raqamlar taqdim etilganda, idrok etishning birinchi bosqichlarida, idrok etilayotgan ob'ekt tegishli bo'lishi mumkin bo'lgan standartlarni qidirish amalga oshiriladi. Idrok etish jarayonida ob'ektning muayyan toifaga mansubligi haqidagi farazlar ilgari suriladi va tekshiriladi.
Shunday qilib, ob'ektni idrok etishda o'tmishdagi hislarning izlari faollashadi. Demak, bir xil predmetni har xil kishilar tomonidan turlicha idrok etishi va takrorlanishi tabiiydir.

Shunday qilib, tajribada ikki guruh sub'ektlari nisbatan noaniq raqamlar bilan taqdim etildi. Ushbu guruhlarning har biri ikkita og'zaki belgini oldi. Bir guruhga taqdimotdan so'ng birinchi nomlar ro'yxati, ikkinchi guruhga ikkinchisi berildi. Mavzular barcha raqamlarni taqdim etgandan so'ng ularni takrorlashlari kerak edi. Shaklning og'zaki belgilanishi uning ko'payishiga sezilarli darajada ta'sir qilishi ma'lum bo'ldi. Ikkala guruh uchun ham takrorlangan raqamlarning taxminan 74 foizi ushbu guruh sub'ektlari ro'yxatida ko'rsatilgan ob'ektlarga o'xshash bo'lib chiqdi.

Amerikalik psixolog A. Eymsning "qiyshiq xonasi" bilan o'tkazilgan tajribalar ham qiziqish uyg'otadi. U shunday qurilganki, istiqbol qoidalarini qo'llash orqali u to'r pardada oddiy to'rtburchak xona kabi bir xil tasvirni beradi. Ob'ektlar "qiyshiq xona" ga joylashtirilganda, kuzatuvchi ularni o'lchami buzilgan deb qabul qiladi (masalan, kattalar kichkina boladan kichikroq ko'rinadi). Ko'rinishidan, odamlar oddiy to'rtburchaklar xonalarga shunchalik o'rganib qolganki, idrok etishda xonaning o'zi emas, balki "qiyshiq xona" ga joylashtirilgan har qanday ob'ektlar buziladi. Ammo xotinlar erining bunday xonada o'zgarganini ko'rmasliklari qiziq; ular erlarni oddiy deb bilishadi va xonani buzilgan deb bilishadi. Bunday vaziyatda idrok etish tizimi qarama-qarshi ma'lumotlar mavjud bo'lganda tanlov qilishi kerak. Tanlov natijasi sub'ektning dastlabki tajribasi bilan belgilanadi: xona tanish narsalarni buzmaydi. Tuyg'u orqali xona bilan tanishish boshqa ob'ektlarning buzilish ta'sirining asta-sekin kamayishiga olib keladi va nihoyat, xonaning o'zi to'g'ri qabul qilina boshlaydi, ya'ni egri.
Shunday qilib, idrok sub'ektning o'tmish tajribasiga bog'liq. Insonning tajribasi qanchalik boy bo‘lsa, bilimi shunchalik ko‘p bo‘lsa, idroki shunchalik boy bo‘lsa, u mavzuda ko‘proq ko‘radi.
IDROK VA DIQQAT. Hodisa idrok etilishi uchun u orientatsiya reaktsiyasini keltirib chiqarishi kerak, bu bizga hislarimizni unga "sozlash" imkonini beradi. Diqqatsiz idrok etish mumkin emas.
Bizning e'tiborimizni qo'zg'atuvchining (hodisa yoki ob'ektning) yangiligi, murakkabligi yoki intensivligi qanchalik ko'p jalb qilsa,ambarchas bog'liq; 2. Idrokning ob'ektivligi B tasvirlarni ma'lum narsa yoki hodisalarga nisbat berishda namoyon bo'ladi va bundan tashqari, shaxs ma'lum bir ma'noga ega bo'lgan narsalarni idrok etadi; 3. struktura - B faqat sezgilar yig'indisi emas. Shaxs bu sezgilardan umumlashgan strukturani idrok etadi; 4. konstantlik - ob'ektning o'zgaruvchan sharoitdagi shakli, hajmi va rangining B doimiyligi. Idrokning ushbu xususiyati tufayli odam doimiy narsalar dunyosida yashaydi (muvofiqlik - siz samolyotdan pastga qaraysiz va yerning konturi o'zgaradi).
Idrok xususiyatlari: 1.apperception - o'tmish tajribasining idrok jarayoniga ta'siri (g'ildirak yoki sambrero); 2. selektivlik - ba'zi ob'ektlarni boshqalarga nisbatan ustun tanlashda namoyon bo'ladi; 3. Yaxlitlik - B jarayonida doimo ob'ektning integral qiyofasi paydo bo'ladi va tarkibiy qismlar o'rtasidagi barqaror aloqalar yaratilgan aqliy tasvirda aks etadi (agar biz biron bir qismni ko'rsak, u holda biz doimo integral tasvirni tugatamiz). Biz uchun: Idrokning murakkab turlarini ajrating - makon va vaqt va harakat. Fazoni idrok etish hajmi, shakli, hajmi, masofasi va ularning harakatini idrok etishdan iborat. Ob'ektlarning masofasi va hajmini idrok etish binokulyar ko'rish (ikki ko'z bilan) tufayli amalga oshiriladi. Ob'ektni idrok qilish nafaqat ko'zning to'r pardasidagi kattalikka, balki akkomodatsiya hodisasiga ham bog'liq (ob'ektning masofasiga qarab linzalarning egriligining o'zgarishi, nima yaqin - linza qavariq bo'ladi, bundan keyin - tekisroq). 6 m dan ortiq masofadagi ob'ektlarni idrok etishda vizual o'qlarning joylashishi, shuningdek, uzoqdagi ob'ektning o'lchamini tanish ob'ektning o'lchami bilan taqqoslash muhim rol o'ynaydi. Ob'ektning o'lchami va shaklini idrok etish vizual, taktil va motorli hislar tufayli yuzaga keladi. Relyefni idrok etishda havo (havo zichligi) va chiziqli (masofaga cho'zilgan chiziqlar - relslar) istiqbollari - illyuziyalar rol o'ynaydi. Harakatni idrok etish: ko'z va boshning harakati tufayli amalga oshiriladi va bundan tashqari, ob'ektlarning fazoviy harakati ularning masofasidan va harakat tezligidan idrok etiladi. Biror kishi juda sekin harakatlarni sezmaydi va ularni bilvosita belgilar bilan baholaydi - soatning qo'llari: ikkinchisi aniq ko'rinadi, daqiqa ham ko'rinadi, soat esa yo'q. Harakatni idrok etishga quyidagilar ham ta'sir qiladi: harakat tezligi va ob'ektning masofasi (ob'ekt qanchalik uzoq bo'lsa, uning harakat tezligi shunchalik kam ko'rinadi - samolyot osmonda). Vaqtni idrok etish hodisaning davomiyligi, tezligi va ketma-ketligini aks ettiradi, shuning uchun kichik vaqt oralig'ining davomiyligi, qoida tariqasida, oshadi va vaqtning katta intervallari biroz kamayadi. Tez sur'at vaqtni bo'rttirib ko'rsatishga, sekin sur'at vaqtni kamaytirib ko'rsatishga olib keladi (agar vaqt oralig'i qiziqarli voqealarga to'la bo'lsa, u tezroq uchadi). Vaqtni idrok etish muayyan tsiklik hodisalar bilan bog'liq: kunning vaqti, fasllar (qish uzoq davom etadi).
Idrok illyuziyalari: 1. yorug'lik ko'proq qorong'i bo'lib tuyuladi - bu bizning ko'zimizning optik xususiyatlariga bog'liq va fiziologikga tegishlidir; 2. ufqdagi quyosh va oyning zenitdagidan 2,5 - 3 barobar katta bo'lib ko'rinishi - psixologik illyuziya; 3. idrokning yaxlitligi, uchta tugallanmagan chiziq va hatto uchta nuqta uchburchak sifatida qabul qilinadi.
Shu kabi postlar