1 Ámeliy shiniǵiw signallardiń uzatiw dárejeleri. Logarifmlik ólshew birlikleri

1 - ÁMELIY SHINIǴIW


SIGNALLARDIŃ UZATIW DÁREJELERI. LOGARIFMLIK ÓLSHEW BIRLIKLERI.

1. 
   1. Shınıǵıwdıń maqseti
   

Signallardıń tiykarǵı parametrleri tok, kernew hám quwat haqqında túsinikler, signallardı uzatıw dárejeleri hám olardıń túrlerin úyreniw, olardı esaplaw usılların ózlestiriw.

1. 2. Tapsırma
1.2.1. Ámeliy shınıǵıwǵa tayarlanıw processinde tómendegi oqıw materiallarınıń,[1] ádebiyattıń 1-bólimin,[3] ádebiyattıń 1-bólimin úyreniw kerek hám keltirilgen qadaǵalaw sorawlarına tayarlanıw zárúr.
1.2.2. Ózińizge tiyisli variant boyınsha berilgen tapsırmalardı orınlań. Tómendegi 1.1-kestede variant boyınsha dáslepki maǵlıwmatlar keltirilgen.
1.2.3. Tapsırmanı orınlaw ushın tómendegilerdi anıqlań :
- Nolinshi noqatqa salıstırǵanda signaldıń xaqiqiy betin tabıń;
- Signaldıń quwat boyınsha betin tabıń ;
- Signaldıń kernew boyınsha betin tabıń ;
- P1 betke hám R1 qarsılıqǵa iye bolǵan signaldıń quwat hám kernew boyınsha betin tabıń ;
- P1 betke iye bolǵan signaldıń quvvat hám kernew boyınsha haqıyqıy ma`nisin tabıń.
1. 1-keste
Tapsırma variantları

№	Рх, mVt	Р1 , dB	R, OM
1.	45	-13	75
1.	40	-10	75
3.	50	-9	135
4.	35	-7	135
5.	15	-5	600
6.	30	-15	600
7.	60	-10	135
8.	65	-4	75
9.	70	-7	600
10.	100	5	75
11.	110	8	75
11.	130	1	135
13.	40	0	135
14.	45	3	600
15.	115	-1	600
16.	15	-9	75
17.	14	-8	600
18.	56	-1	135
19.	78	-5	75
10.	69	-6	135
11.	54	-1	600
11.	11	7	135
13.	5	9	135
14.	6	13	75
15.	34	3	600

1. 3. Qadaǵalaw sorawları

1. Qanday signal túrlerin bilesiz?

2. Signallardı qanday uzatıw túrin bilesiz?
3. Signaldıń quwat, kernew hám tokı boyınsha uzatıw dárejelari málim bolsa, onıń quwat, kernew hám tok bahaları qanday anıqlanadı?
4. Signaldıń haqıyqıy beti degende neni túsinesiz?
5. Signaldıń salıstırmalı bet degende neni túsinesiz?
6. Signaldıń qanday parametrlerin bilesiz?
7. Kanaldıń qásiyetlerin xarakterleytuǵın signaldıń qanday parametralarin bilesiz?


1.4. Ámeliy shınıǵıwǵa juwmaq jasaw

Signallardıń tiykarǵı parametrleri tok, kernew hám quwat haqqında túsinikler, signallardı uzatıw dárejelari hám olardıń túrleri úyrenildi. Uzatıw dárejelarin esaplaw boyınsha ámeliy kónlikpeler iyelendi.

1.5. Paydalaniletuǵın ádebiyatlar

1. 
   В.В. Величко, Е.А. Субботин, В.П. Шувалов, А.Ф. Ярославцев. Телекоммуникационные системы и сети. Том 3. Мультисервисные сети. - Москва, Горячая линия – Телеком. 1005. 591 с.
   
2. 
   Исаев Р.И., Атаметов Р.К., Раджапова Р.Н. Телекоммуникация узатиш тизимлари. -«Фан ва технология», 1011. — 510 бет.
   
3. 
   Цифровые и аналоговые системы передачи: Учебник для вузов/ В.И. Иванов, В.Н. Гордиенко, Г.Н. Попов, Р.И. Исаев и др.; Под ред. В.И. Иванова.- 1-е изд. –М.: Горячая линия – Телеком, 1003.
   

1. 6. Teoriyalıq bólim


Uzatıwdıń logarifmlik birlikleri
Elektr baylanıs liniyalari úzliksiz túrde xabarlardı uzatıwǵa mólsherlengen. Ulıwma jaǵdayda xabar qandayda-bir obekttiń jaǵdayı haqqındaǵı maǵlıwmatlar jıyındısınan ibarat, sol sebepli uzatıw punktiniń aqırǵı abonent apparatında baslanǵısh dep atalıwshı elektrik signal qáliplesiwi jáne bul uzatılatuǵın xabarlarǵa uqsas halda ajratılıwı kerek. Qabıl etiwshi punkttiń abonent apparatında teris process ámelge asadı, yaǵnıy qabıl etilgen baslanǵısh signalǵa uqsas túrde xabar qáliplesedi. Dawıslı esittiriw signalların uzatıwda dawıs basımın ózgertiwi xabar esaplanadı, uzatıwdıń aqırǵı apparatı - mikrofon, qabıl etiwshi tárepte bolsa dawıs bálentletgish bolıp tabıladı.
Signallardı quwat, kernew hám tok penen xarakterlew múmkin. Bunıń ushın elektr baylanısında kóplegen esaplardı ápiwayılastırıw maqsetinde logarifmlik xarakteristikalar (uzatıw beti) den paydalanıladı. Onlıq logorifmler tiykarında esaplanǵan uzatıw beti detsibel (dB), natural logorifler tiykarında esaplanǵan uzatıw beti neper (Np) dep ataladı. Házirgi waqıtta detsibelden paydalanıladı. Quwat kernew hám tok boyınsha uzatıw beti tómendegi formula boyınsha anıqlanadı:


, дБ (1.1)

Bul jerde Rx, Ux, Ix-kórilip atırǵan x noqattaǵı quwat, kernew hám toklardıń bahaları ; R0, U0, I0 -baslanǵısh dep qabıl etilgen bahalar.

dB hám Np de kórsetilgen uzatıw dárejelari arasında tómendegi munasábetler bar: 1Нп=8,686 8,7 gБ ва 1дБ=0,115Нп.
Eger Rx hám R0 quwat ajıratıp shıǵıw qarsılıqtıń Zx, Z0 bahaları málim bolsa, quwat, kernew hám toklardı uzatıw beti arasındaǵı málim qatnas tiykarında

Baylanısıwlardı tabıw múmkin:

(1.1)


(1.3)

Eger bolsa,р_қув=р_куч=р_ток ǵa teń.

Eger Rx quwat, Ux kernew yamasa Ix tok shamaları R0 quwat, U0 kernew, I0 bettiń baslanǵısh shamalarınan úlken bolsa, uzatıw dárejelari oń, keri jaǵdayda uzatıw dárejelari keri bahaǵa iye boladı. Rx=R0, Ux=U0 hám Ix=I0 bolǵan halda joqarıda aytılǵan uzatıw dárejeleri nol bahalı boladı.
Quwat, kernew yamasa bettiń logarifmlik birliklerinen tómendegi málim formulalar menen olardıń tolıq shamalarına ótiw ańsat:


Р_x=Р₀·10 ^0,1Рқув мВт ,
U_x=U₀·10 ^0,05Ркуч В ,
I_x=I₀·10 ^0,05РтмА. (1.4)

Eger quwat, kernew hám bettiń baslanǵısh bahaları : R0 =1 mVt, U0=0, 775 V hám I0=1, 19 mA qabıl etilgen bolsa, ol jaǵdayda esaplanǵan úst haqıyqıy dep ataladı hám dBq, dBk hám dBt dep belgilenedi. Bul bahalar 600 Om qarsılıqta ajıratıp alınadı. Ol jaǵdayda esaplanǵan úst salıstırmalı dep ataladı hám dBq, dBk hám dBt lar menen belgilenedi:

дБ,


дБ,


дБ. (1.5)

Bunday úst traktlardı uzatıw xarakteristikasın ólshewde keń qollanıladı, sebebi olardı bahaları basınan aqırǵı berilgen noqatqasha trakt uchastkasınıń quwat, kernew hám tok kusheytiwine sanlı túrde teń bolıp tabıladı. Bunda ústtiń keri bahaları berilgen uchastkadaǵı kúsheyiwge emes, bálkim sóniwge sáykes keledi. Kanal hám traktlarda signal hám irkiliwlerdi bahaların normalastırıwtırıw ushın quwat boyınsha nolinchi noqatqa salıstırǵanda úst (NNNS) túsinigi qollanıladı. Signal júzesinen rq quwat boyınsha júzege rq ótiw ushın trakttıń berilgen noqatında ólshew teńligi qollanıladı :

Р_q=р_qo +р_q.ólshew (1.6)

Bul jerde р_q.ólshew - Trakttıń berilgen noqatındaǵı quwat boyınsha ólshew beti. Quwat boyınsha salıstırmalı dárejeni sáwlelendiriwshi (1. 1) ańlatpanı, tómendegi kóriniste ańlatıw múmkin:

Р_nq=р_q-р_t.b , (1.7)

Bul jerde rq - tekserilip atırǵan noqat daǵı quwat boyınsha tolıq dáreje varhq - esaplaw noqatı daǵı dáreje. Quwat boyınsha salıstırmalı dáreje quwattıń ólshew noqatı daǵı hám esaplaw noqatı dep qabıl etilgen noqat daǵı tolıq dárejelarining ayırmashılıǵına teńligi (1. 7) formuladan kórinip turıptı.

Kernew boyınsha salıstırmalı dárejelar da soǵan uqsas etip alınadı :


Р_nq=р_q-р_t.b . (1.8)