1. Mis asosidagi qotishmalar. (Latunlar)

Shuni aytishh kerakki, mis qotishmalari strukturalarini o’rganishhda xuddi qora metallar singari namunalardan shlaflar tayyorlanadi va strukturasi mikroskop ostida ko’riladi. Bunda reaktiv sifatida masalan, 10g FeCl3, 30cm3 HCl va 360 sm3 N2O olinadi. Suvga bir oz spirt qo’shilsa ham bo’ladi. 14.1-rasmda mis qotishmalarining mikrostrukturalari keltirilgan. 14.2-rasmda Mis qotishmalarining tarkibidagi rux miqdoriga ko’ra ular strukturasi va mexanik xossalarining o’zgarish grafigi ko’rsatilgan.

• Shuni aytishh kerakki, mis qotishmalari strukturalarini o’rganishhda xuddi qora metallar singari namunalardan shlaflar tayyorlanadi va strukturasi mikroskop ostida ko’riladi. Bunda reaktiv sifatida masalan, 10g FeCl3, 30cm3 HCl va 360 sm3 N2O olinadi. Suvga bir oz spirt qo’shilsa ham bo’ladi. 14.1-rasmda mis qotishmalarining mikrostrukturalari keltirilgan. 14.2-rasmda Mis qotishmalarining tarkibidagi rux miqdoriga ko’ra ular strukturasi va mexanik xossalarining o’zgarish grafigi ko’rsatilgan.
• 14.2-rasm: Mis qotishmalarining mikrostrukturalari, a- yumshatilgan latun; b-quyma bronza; v-yumshatilgan bronza.

3.Alyuminiy qotishmalari. Alyuminiyni Cu, Si, Mg, Mn va boshqa elementlar bilan hosil qilgan birikmalari alyuminiy qotishmalari deyiladi. Alyuminiy qotishmalarining puxtaligi, texnologik xossalarining yaxshixiligi, korroziyabardoshligi termik ishlovlarga beriluvchanligi kabi o’ziga hos xususiyatlariga ko’ra, ular radiotexnikada, kabel sanoatida aviasozlikda keng qo’llaniladi. Alyuminiy qotishmalarining texnologik ko’rasatkichlariga ko’ra, ularning bosim bilan ishlovlariga beriladigan qotishmalari yuqori plastiklikka (δq40% gacha) ega bo’ladi. Bu qotishmalarga alyuminiyning Mg va Mn li qotishmalari masalan, AMts, AMg2, AMg5 markalari kiradi. Bu markalarning birinchisida Mn 1-1,6% ni, ikkinchisida esa 0,3-0,0 ni tashkil qiladi. Alyuminiyning magniyli qotishmalarida magniymiqdori 6% dan oshmaydi. (GOST4784-74). Bu qotishmalar bir fazali bo’ladi, ulardan sovuqlayin shtamplab turli xil detallar tayyorlanadi. Shuni aytish zarurki, Al-Mg qotishmalari termik ishlovlar bilan puxtalanmaydi. Ularning termik ishlovlar natijasida puxtalanadiganlariga duralyuminiy hamda avillarni ko’rasatish mumkin. Agar toblangan duralyuminiy ma’lum sharoitda saqlansa, korroziyabardoshhligi yanada ortadi. Masalan, D16 markalisi (bu yerda D harfi duralyuminiyligini, 16 raqami tartib nomerini bildiradi).

• 3.Alyuminiy qotishmalari. Alyuminiyni Cu, Si, Mg, Mn va boshqa elementlar bilan hosil qilgan birikmalari alyuminiy qotishmalari deyiladi. Alyuminiy qotishmalarining puxtaligi, texnologik xossalarining yaxshixiligi, korroziyabardoshligi termik ishlovlarga beriluvchanligi kabi o’ziga hos xususiyatlariga ko’ra, ular radiotexnikada, kabel sanoatida aviasozlikda keng qo’llaniladi. Alyuminiy qotishmalarining texnologik ko’rasatkichlariga ko’ra, ularning bosim bilan ishlovlariga beriladigan qotishmalari yuqori plastiklikka (δq40% gacha) ega bo’ladi. Bu qotishmalarga alyuminiyning Mg va Mn li qotishmalari masalan, AMts, AMg2, AMg5 markalari kiradi. Bu markalarning birinchisida Mn 1-1,6% ni, ikkinchisida esa 0,3-0,0 ni tashkil qiladi. Alyuminiyning magniyli qotishmalarida magniymiqdori 6% dan oshmaydi. (GOST4784-74). Bu qotishmalar bir fazali bo’ladi, ulardan sovuqlayin shtamplab turli xil detallar tayyorlanadi. Shuni aytish zarurki, Al-Mg qotishmalari termik ishlovlar bilan puxtalanmaydi. Ularning termik ishlovlar natijasida puxtalanadiganlariga duralyuminiy hamda avillarni ko’rasatish mumkin. Agar toblangan duralyuminiy ma’lum sharoitda saqlansa, korroziyabardoshhligi yanada ortadi. Masalan, D16 markalisi (bu yerda D harfi duralyuminiyligini, 16 raqami tartib nomerini bildiradi).