1. Muqobil xarajat nima? Muqobil xarajatlar

3.Iqtisodiy resurslar nimalardan iborat.

Iqtisodiy resurslar quydagilardan iborat:

1. 
   Tadbirkorlik salohiyati:
   

Bu aholining turli shakllarda mahsulot ishlab chiqarishni tashkil qilish qobilyatidir.

2. 
   Bilim:
   

Bular mahsulot ishlab chiqarish va istemol qilishni avvalgisiga nisbatan yuqori darajada tashkil etishga imkon beradigan aniq ilmiy texnik ishlanmasidir.

3. 
   Tabiiy boyliklar:
   

Bular aniq minerallar, masalan er, mineral resurslar, shuningdek mamlakatning ilmiy va geografik joylashuvi.

4. 
   Kadrlar:
   

Bu malum bir sifat ko’rsatgichlari – ta’lim, madaniyat, kasb mahorati bilan ajralib turadigan mamlakat aholisining o’ziga xos soni. Umuman olganda, inson resurslari eng muhim iqtisodiy resursdir, chunki ularsiz milliy iqtisodiyotning normal ishlashini tasavvur etib bo’lmaydi.

5. 
   Moliyaviy resurslar:
   

Bu milly iqtisodiyotda mavjud bo’lgan ma’lum pullar bilan ifodalangan kapital.

tabiiy resurslar (yer, yer osti boyliklari, suv, o'rmon va biologik, iqlim va dam olish resurslari), qisqartirilgan yer;

* mehnat resurslari (tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish qobiliyatiga ega odamlar), qisqartirilgan-mehnat;

* kapital (pul shaklida, ya'ni pul mablag'lari yoki ishlab chiqarish vositalari, ya'ni haqiqiy kapital);

* tadbirkorlik qobiliyatlari(odamlaming tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishni tashkil etish qobiliyati).

Aristotel va undan keyin o'rta asr mutafakkirlari mehnatni asosiy iqtisodiy resurslardan biri deb hisoblashgan. Bunday yondashuv dunyodagi birinchi iqtisodiy maktab - mersantilizm bilan ajralib turardi. Fizyokratlar maktabi yeri iqtisodiy resurs sifatida alohida ahamiyatga ega edi. Adam Smit mehnat, yer va kapital kabi iqtisodiy resurslarni ko'rib chiqdi. Biroq, ishlab chiqarishning uchta omilining nazariyasi fransuz iqtisodchisi Jan Baptiste Sei (1767-1832) tomonidan aniq ifodalangan.

Ingliz iqtisodchisi Alfred Marshall (1842-1924) to'rtinchi omil - tadbirkorlik qobiliyatini qo'shishni taklif qildi

Bundan tashqari, iqtisodiy resurslar takrorlanadigan va takrorlanmas bo'linadi. Qayta ishlab chiqariladigan ishlab chiqarish resurslariga tabiat (suv havzalari, tuproq, flora, fauna) va jamiyat (ishlab chiqarish vositalari) tomonidan yaratilgan va tiklanganlar kiradi. Xom ashyo sifatida iste'mol qilinadigan minerallar, havo, er uchastkalari qayta tiklanmaydigan narsalarga tegishli. Ushbu uchta iqtisodiy resurs klassik deb ataladi, ammo zamonaviy iqtisodiy nazariyada ko'pincha bir nechta qo'shimcha omillar mavjud. Iqtisodchilar uzoq vaqt davomida bir xil klassik ishlab chiqarish omillariga ega bo'lgan alohida korxonalar va hatto butun mamlakatlar ko'pincha butunlay boshqa iqtisodiy natijalarga erishayotganini payqashgan. Bundan tashqari, har qanday resurslarga boyroq bo'lish va kambag'allar ulami rivojlantirishi mumkin. Ishlab chiqarish omillarini eng yaxshi usulda ishlatish va birlashtirish uchun maxsus turdagi omil - tadbirkorlik qobiliyati - iqtisodiy faoliyatni amalga oshirish uchun iqtisodiy resurslar (mehnat, er, kapital) o'zaro ta'sirini samarali tashkil etish qobiliyati zarur. Hozirgi kunda Rossiya bozorida tadbirkorlik qobiliyati nazariy va amaliyotda ishlab chiqarishning zarur omili sifatida tan olingan.

4.Tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki teng yoshli va bir xil ta’lim olgan turmush qurgan erkaklar turmush qurmagan erkaklardan ko’proq daromadga ega bo’ladilar. Bu holatda turmush qurganlik sabab va yuqori daromad ko’rish esa oqibat degan xulosaga kelishimizga nima turtki bo’ladi.

Tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, teng yoshli va bir xil ta’lim olgan turmush qurgan erkaklar turmush qurmagan erkaklardan ko’proq daromadga ega bo’ladilar. Buning sababi shundaki, turmush qurmagan erkaklar o’z ehtiyojlarini qondirish darajasida foyda ko’radilar va bu daromad ular uchun yetarli. Turmush qurgan erkaklar esa bu daromadni turmush qurmagan erkaklarga nisbatan 2-3 hissa ko’proq topishlari kerak. Chunki ular o’z ehtiyojlaridan tashqari oilasining xarajatlariga ham mas’uldir. Hammamiz “ro’zg’or g’or”ligini bilamiz. Mana shu holatdan kelib chiqib ayta olamanki, oilada favqulottan tashqari holatlar uchun byudjet tashkil qilinishi zarar bermaydi. Chunki issiq jon har bir oila a’zosi kasal bo’lishi va yo boshqa holatlarda rejalashtirilmagan sarf harajatlar kelib chiqadi. Shuning uchun ham oilali insonlar hali oila qurmaganlarga nisbatan ko’proq daromad topishga tirishuvchanroq bo’ladi.

5.Positiv yondashuv va normative yondashuv.

Positive yondashuv – iqtisodiy subyekt qabul qilgan qarorni obyektiv tahlil qilish va oqibatlarini bashoratlashni ko’zda tutadi. Positive yondashuv tadqiq qilinayotgan jarayonning sabab va oqibatlarini aniqlashga yordamlashadi.

Normative yondashuv – qarama-qarshi tadqiq qilinayotgan jarayonga nisbatan subyektiv baho berish bilan shug’illanadi. Tadqiq qilish natijasida amaliy taklif va tafsiyalar beriladi.