1. Musiqa akustikasi?

78. Shovqin va shovqin bilan kurashishning faol usullari 
Faol usullari: Faol shovqinni bekor qilish past chastotalar uchun eng mos keladi. Yuqori 
chastotalar uchun bo'sh joy va jimlik zonasi uchun masofa talablari taqiqlanadi. Akustik bo'shliq 
va kanalga asoslangan tizimlarda tugunlar soni ortib borayotgan chastota bilan tez o'sib boradi, 
bu esa faol shovqinni boshqarish usullarini tezda boshqarib bo'lmaydi. Passiv muolajalar yuqori 
chastotalarda samaraliroq bo'ladi va ko'pincha faol nazoratni talab qilmasdan adekvat echimni 
ta'minlaydi. Faol shovqinni boshqarish quvvat manbai yordamida ovozni kamaytirishdir. 
79. To‘lqinlar nazariyasi 
Tovush to‘lqini deb, elastik muhitda o‘zgaruvchan qo‘zg‘aluvchanlikni tarqalish jarayoniga 
aytiladi, tovush tebranishlari deb esa, havo zarrachalarining shu qo‘zg‘alish kuchi ta’sirida 
siljishiga aytiladi, Bu jarayon sodir bo‘ladigan fazo tovush maydoni deb ataladi. 
Tovush tebranishlari mexanik tebranishlarning xususiy ko‘rinishidir. Suyuq va gazsimon 
muhitlarda tovush tebranishlari bo‘ylama tebranishlarga ega, ya’ni muhit zarrachalari to‘lqin 
tarqalishi yo‘nalishi bo‘ylab harakatlanadi. Qattiq jismlarda esa, bo‘ylama tebranishlardan 
tashqari ko‘ndalang tebranishlar ham sodir bo‘ladi ya’ni, muhit zarrachalari to‘lqin tarqalishi 
chizig‘iga perpendikulyar harakatlanadi. Tovush to‘lqinlarining tarqalish yo‘nalishi tovush 
nuri, bir xil fazali yonma - yon zarrachalarni birlashtiruvchi sirt to‘lqin fronti deb ataladi. 
Odatda, to‘lqin fronti tovush nuriga perpendikulyar. Umumiy holda to‘lqin fronti murakkab 
shaklga ega, ammo amaliyotda to‘lqin frontlari: yassi, sharsimon va silindrik shaklga ega 
bo‘ladi. 
Tovush to‘lqinlari tovush tezligi deb ataluvchi maьlum bir tezlikda tarqaladi. 
80. Tovushning tarqalishi. Reflektsiya. Absorbtsiya. Diffraktsiya 
Tovush mexanik energiyaning materiya boʻylab toʻlqinlar yordamida tarqalishidir. Tovush 
chastota, toʻlqin uzunligi, davr, amplituda va tezlik bilan xarakterlanadi. Momaqaldiroq tovushi. 
U har doim chaqmoq chaqqanidan keyin kechikib eshitiladi.Biz birinchi momoqaldiroqni 
ko‘ramiz va shundan keyingina bir necha soniyadan keyin tovushni eshitamiz. O‘qning tezligi 
taxminan 825 m / s ni tashkil qiladi, bu havodagi tovush tezligidan sezilarli darajada yuqori. 

---

O‘q ovozidan o‘tib ketadi va tovush kelishidan oldin nishonga yetib boradi.Suyuqlikdagi tovush 
tezligi odatda gazlardagi tovush tezligidan kattaroqdirSuvdagi tovush tezligini aniqlash uchun 
yorug‘lik chaqnashi va tovush signalining kelishi o‘rtasidagi vaqt oralig‘idan foydalanilgan. 8 
° C haroratda u taxminan 1440 m / s ni tashkil etdi.Qattiq jismlarda tovush tezligi suyuqlik va 
gazlarga qaraganda kattaroqdir. Agar siz qulog'ingizni relsga qo'ysangiz, relsning ikkinchi 
uchiga urilgandan keyin ikkita tovush eshitiladi. Ulardan biri qulog'ingizga temir yo'l bo'ylab, 
ikkinchisi havo orqali yetib boradi.
Reflektsiya (lotincha reflexio — orqaga burilish) — oʻz-oʻzini bilishga, oʻz his-tuygʻulari va 
his-tuygʻularini, holatlarini, qobiliyatini, xatti-harakatini tahlil qilishga, shaxsning oʻziga 
tashqaridan qarash qobiliyatiga qaratilgan fikrlash jarayoni.Bu atama dastlab falsafada paydo 
boʻlgan. keyin boshqa sohalarda bilim mashhur bo'ldi, shu jumladan, psixologiya. 
Absorbsiya (lot. absorbtio — yutilish, absorbeo — yutayapman soʻzidan) — eritma yoki gaz 
aralashmasidagi modda (absorbat)larning qattiq jism yoki suyuqlik (absorbent)larga hajmiy 
yutilishi. Gazlarning suyuqliklarga Absorbsiyalanishidan neftni qayta ishlash, koks-benzol va 
boshqa sanoat sohalarida foydalaniladi. Gazlarning bugʻ va suyuqliklarda erish darajasining 
turliligiga asoslangan holda absorbsiyadan texnikada gazlarni tozalash va ajratishda hamda 
ularni bugʻ gaz aralashmalaridan ajratishda foydalaniladi. Absorbsiyaga qarama-qarshi jarayon 
desorbsiya deyiladi, u eritma yutgan gazni ajratib olish va absorbentni regeneratsiya qilishda 
qoʻllaniladi. 
Difraksiya (lotincha: diffractus — „singan“ ) toʻlqinlarning harakat yoʻnalishida uchragan 
toʻsiqlarni aylanib oʻtishi difraksiyadir. Har qanday toʻlqin harakatiga tegishli, toʻlqin uzunligi 
toʻsiq oʻlchamiga teng yoki undan katta boʻlsa, difraksiya hodisasi roʻy beradi. Tovush, 
yorugʻlik nuri, rentgen nurlari, elektronlar, neytronlar tarqalganda difraksiya hodisasi 
kuzatiladi. Yorugʻlik difraksiyasi, Zarralar difraksiyasi, Radio-toʻlqinlar difraksiyasi, 
Toʻlqinlar difraksiyasi, Elektronlar difraksiyasi, Rentgen nurlar difraksiyalari hisoblanadi.