1-Mustaqil ta’lim 12. O‘zbekistonning yirik sanoat shaharlari

1-Mustaqil ta’lim


12. O‘zbekistonning yirik sanoat shaharlari.


O‘zbekistonning yirik sanoat shaharlariga asosan Chirchiq, Olmaliq, Angren, Qo‘qon kabi shaharlar mansub.
Mamlakatimizning yangi sanoat siyosatini amalga oshirishni, birinchi bo‘lib Toshkent viloyatidan boshlaymiz. Bu degani, mavjud tabiiy resurslar negizida yirik, eng zamonaviy jihozlangan korxonalarni tashkil etish,sanoat zonalarida kooperasiya asosida talab yuqori bo‘lgan va raqobatdosh mahsulotlar ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish, o‘zaro bog‘liq bo‘lgan tarmoqlar o‘rtasida ilm-fan, innovasiya,injiniringni qamrab oladigan sanoat klasterlarini tashkil etish, sanoatning barcha tarmoqlari uchun, zamonaviy bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lgan, malakali kadrlarni tayyorlash va tanlash tizimini yo‘lga qo‘yishdan iborat.
Viloyatda kelgusi besh yildaumumiyqiymati 20 milliard dollar bo‘lgan 8 mingtayirik, o‘rtavakichikinvestisiyaloyihalariamalgaoshirilib, 180 mingdanziyoddoimiyisho‘rinlariyaratiladi. Birinchinavbatda, Olmaliq, Chirchiq, Angren, Bekobod, OhangaronvaYangiyo‘lshaharlari “sanoatningtayanchshaharlari”gaaylantiriladi. Bunda, Olmaliq, Angren vaOhangaronda “yirikmisklasteri” korxonalaritashkiletiladi.
E’tiboringizgabittaraqamnikeltirmoqchiman. Nufuzlixalqarokompaniyalarbilanolibborilgangeologikizlanishlarnatijasida, Olmaliqdamisvaboshqaxomashyoning 45 million tonnadanortiqyoki 700 milliard dollarlikyalpizaxirasianiqlandi. Bu aniqlanganzaxiralarbo‘yicha biz dunyodagiengyetakchidavlatlarqatoridano‘rinegalladik. Shu bois, Olmaliqkon-metallurgiyakombinatitomonidanqiymatiqariyb 8 milliard dollar bo‘lganloyihadoirasida 3- va 4-mis boyitishfabrikalari, karyervamiseritishzavodiqurilib, yiliga 160 million tonnarudaniqaytaishlashva 400 mingtonnamishamdaoltin, kumush, molibdenishlabchiqarishyo‘lgaqo‘yiladi.
Shuningdek, Angrenda 160 gektarmaydondayiriksanoatzonasibarpoetiladi. Unda 200 mingtonnamisqaytaishlanib, misfolgasi, akkumulyator, quyoshvashamolenergetikasi, elektromobillaruchunbutlovchiqismlarhamda tog‘-konsanoatiuchunasbob-uskunalarishlabchiqarishyo‘lgaqo‘yiladiva 3 mingtaisho‘rniyaratiladi. Umuman, tashkiletiladiganbu “mis mega klasterida” ishlabchiqarishhajmi 13 milliard dollarnitashkiletib, mamlakatyalpiichkimahsulotidagiulushiqariyb 10 foizgayetadi.
Ushbusanoatshaharlaridayiliga 10 mingyoshlarnibevositaklasterkorxonalarigabog‘laganholda, kasbgao‘qitishvaishbilanta’minlashtizimiyo‘lgaqo‘yiladi. Bunda, oliyta’limvakasb-hunargao‘qitishOlmaliqkon-metallurgiyakombinativaklasterkorxonalaribuyurtmasiasosidatashkiletiladi.
OhangaronvaPskenttumanlaridaranglimetallarzaxiralarinianiqlashvako‘paytirishbo‘yicha 35 ta geologikizlanishlaramalgaoshiriladivabunga 2 trillion so‘majratiladi. ChirchiqvaOlmaliqshaharlariniinnovasionkimyosanoatimarkazigaaylantiramiz. Unda “Ximgrad” iqtisodiyzonasitashkiletilib, xorijiyinvestorlarbilanbirga, 500 million dollarlik 35 ta loyihaamalgaoshiriladi.
Olmaliqshahrida 1 milliard dollar investisiyaevaziga, “yashiltexnologiyalar” asosida, ammiak, karbamidvaammofosishlabchiqarishquvvatlariishgatushiriladi. Ulug‘bekshaharchasida 8 mingtalabagamo‘ljallangan 3 ta oliygoh, ya’ni Rossiyaning Mendeleev kimyouniversiteti, VengriyaningDebresenuniversitetiva Toshkent kimyotexnologiyalariinstituti, nufuzliilmiytashkilotlarvalaboratoriyalarnio‘zichigaolgankimyo-sanoatiilmiyklasteritashkiletiladi.
Qoʻqon — Fargʻonaviloyatida, sharqiy Oʻzbekistondagi shahar. Soʻxdaryosi (tarmogʻi) ningquyioqimidajoylashgan. Aholisi — 254 700 nafar (2020-yil). Qoʻqonxonligining poytaxtiboʻlgan. Bu shaharFargʻonaviloyatiningyirikshaharlaridanbiridir.
Qoʻqonqadimdanhunarmandchilikmarkaziboʻlgan. Qoʻqondamisgarlik, zargarlik, oʻymakorlik, qurolsozlik, kulolchilik, qogʻozgarlik, badiiytoʻqi-machilik, doʻppichilik, kashtachilik, temirchilik, koʻpriksozlikkabilarrivojtopgan. QoʻqongazmollariSharqdavaRossiyadamashhurboʻlgan. Ayniqsa, Qoʻqonqogʻozihunarmandchilikningalohidatarmogʻisifatida nom qozongan. RustabiatshunosiA. P. Fedchenkoningtaʼriflashicha (1871-yilda), OʻrtaOsiyodagi engsifatliqogʻozQoʻqondaishlabchiqarilgan. Shaharhayotidasavdomuhimoʻrintutganvaichkihamdatashqisavdogaboʻlingan. Shaharrusqoʻshinlaritomonidanzabtetilgach, podshoRossiyasihukumatibuyerdaRossiyamanfaatiuchunzarurboʻlganpaxtachiliksanoatinirivojlantirishgaahamiyatberdi. 19-asr oxiri — 20-asr boshlarigakelibshaharvauningatrofida 31 paxtatozalash, 5 yogʻ-moy, 7 pillaquritishva 2 ipakqurtiurugʻizavodlaribunyodetilib, ishchilarsoni 3000 kishigayetgan. TurkistonUmumrossiyatovarmuomalasigatortilishinatijasidabirqanchashaharlar, jumladan, Qoʻqonda ham paxtaxaridqilishvaunitashishbilanshugʻullanuvchirusvachet el shirkatlari („Andreyev shirkati“, „Rossiyajamiyati“, „Kavkaz vaMerkuriy“, „Eronsavdo-sanoatshirkati“, „Sharqiyjamiyat“ vaboshqalar) tashkilqilingan. 1913-yilda Qoʻqonda 5 mingdanortiqsavdodoʻkoni, 44 karvonsaroy, 20 bozor, 10 bank, kasalxona, tugʻruqxonava 2 dorixonaishlabturgan. XonlikdavridaQoʻqonda 52 madrasa faoliyatqoʻrsatib, ulardandastlabkisi „Madrasaixishtin“ (1729) boʻlsa, soʻnggiqurilgani „Soʻfiyon“ (1891) madrasasidir. 20-asr boshidaQoʻqonda 120 ta eskimaktab, oʻndanortiqjadidmaktabi, 3 ta rus-tuzemmaktabi, temiryoʻlvasavdo-tijoratmaktablarivaboshqaoʻquv mas-kanlariboredi. 20-asrning boshlaridaQoʻqonda „SadoiFargʻona“, „YangiFargʻona“, „Qoʻqonsadosi“ gazetalari chop etilaboshladi. 1917-yilning kuzidaQoʻqonda „Turkiston muhtoriyati eʼlon qilindi. Ammo koʻpvaqtoʻtmaybuozodlikharakatiningmarkaziQoʻqonbolsheviklartomonidanqongabotirildi (1918-yil fevral). Tarixiymaʼlumotlarboʻyichabuqirgʻinda 10 mingdanziyodkishiqurbonboʻlgan. 1918-yilda Qoʻqondashoʻrolarhokimiyatioʻrnatildi.