1. Nazariy ma`lumot Masalalar yechish tartibi bo`yicha uslubiy tavsiyalar

4-masala. Radiusi R=10 sm bo’lgan A val unga ipda osilgan P tosh bilan aylantiriladi. Toshning harakati x=100 t² tenglama bilan ifodalanadi. Bunda x toshdan qo’zg’almas OO₁ gorizontalgacha bo’lgan, santimetrlar hisobida ifodalangan masofa, t-vaqt (sekund hisobida). t paytda valning burchak tezligi w va burchak tezlanishi e, shuningdek val sirtidagi nuqtaning to’la tezlanishi a aniqlansin.
Yechish. P tosh ilgarilanma harakatda bo’lgani uchun uning tezligi formula bilan aniqlanadi. Val to’g’inidagi nuqta ham shu v tezlikka ega, chunki tosh bilan val cho’zilmaydigan arqon bilan bog’langan.

o
(4-masala shakli)
J=wR bo’lgani uchun,

5-masala. Strelkali indikator mexanizmida harakat o’lchov shtiftining 1 reykasidan 2 shesternyaga uzatiladi; 2 shesternyaning o’qiga 3 tishli g’ildirak o’rnatilgan, 3 g’ildirak esa strelka biriktirilgan 4 shesternya bilan tishlashadi. Agar shtiftning harakati x=asinkt tenglama bilan berilgan bo’lsa va tishli g’ildiraklarning radiuslari tegishlicha r₂, r₃ va r₄ bo’lsa, strelkaning burchak tezligi aniqlansin.

(5-masala shakli)
Yechish:
1 shkiv ilgarilanma harakatda bo’lib, uning tezligi ga teng. 1 shkiv bilan 2 g’ildirak o’zaro bog’langani uchun =w₂r₂ bo’ladi va 2 va 3 g’ildiraklar bitta valda o’rnatilganidan bo’ladi. 3 va 4 g’ildiraklar esa umumiy nuqtaga ega bo’lib, bu nuqtada bo’ladi va strelkaning burchak tezligi ham ga tengdir.
6-masala. 6 shaklda radiusi -r1 ga teng bo‘lgan I tishli g‘ildirak, radiusi - r2 ga teng bo‘lgan II tishli g‘ildirak bilan tashqi tishlashuv orqali bog‘langan. 1 nchi g‘ildirak (1 - burchakli tezlik va (1 - burchakli tezlanish bilan aylanma harakat qilmoqda. II g‘ildirakning burchakli tezligi - (2 va burchakli tezlanishi - (2 , va shu g‘ildiraklarning tutashgan nuqtasining urinma va normal tezlanishlarini aniqlansin.
Yechish. Tishli g‘ildiraklarning tutashgan nuqtalarining tezliklari hardoim bir biriga teng bo‘ladi, shu sababli ulardan vaqt bo‘yicha olingan birinchi hosila shu nuqtaning urinma tezlanishini beradi, shu sababli ushbu nuqtaning urinma tezlanish vektori ham nolga teng bo‘ladi.

6- шакл.
Tutashgan nuqtalardagi tezliklarning modullarini tengligidan, quyidagi tenglamani yozamiz,
v=r1((1= r2((2
bundan, ikkinchi g‘ildirakning burchakli tezligini topamiz,
(1.а)
lekin ikkinchi g‘ildirakning aylanishi birinchi g‘ildirakning aylanishiga teskari yo‘nalgan bo‘ladi. Urinma tezlanishlar esa bir tomnga yo‘nalgan bo‘ladi,
(1.b)
Ikkala g‘ildirakning tutashgan nuqtalaridagi normal tezlanishlarni aniqlaymiz, ular harxil bo‘ladi va yo‘nalishlari o‘zaro qarama qarshi bo‘lib, bir to‘g‘ri chiziqda yotadilar,
(1.c)