1. Oila tizim sifatida. Bouen oilaviy tizimlari va Minuxin tarkibiy terapiya yondashuvi

3.Minuxin tarkibiy terapiya yondashuvi
Salvador Minuchin psixiatr va pediatr edi. U tizimli oilaviy terapiya modelining otasi. Odamlar uni xarizma va professional sadoqati bilan eslashadi. Uning asarlari orqali juda ko’p hissa qo’shildi, chunki ular odamlarga oila tuzilishining dinamikasi va kundalik muammolarini yaxshiroq tushunishga imkon beradi.
U bolalar oilalarini o’z ichiga olgan terapiya turini ishlab chiqdi. U bunday dinamik tizimga e’tiborni qaratdi. Shunday qilib, bu har bir mashg’ulotni qolgan psixiatrlar tomonidan bir tomonlama oynali xona orqali kuzatishga imkon berdi. Shunday qilib, barcha terapevtlar bir-birlaridan o’rganishlari va texnikalarini takomillashtirishlari mumkin edi.
Shuningdek, u ushbu innovatsion dinamika orqali tizimli oilaviy terapiya modelini ishlab chiqdi.
Oilaviy terapiya sohasidagi yangi nazariyalarini ishlab chiqqandan so’ng, Minuchin Kaliforniyaning Palo Alto shahriga yo'l oldi. U erda u Jey Xeyli bilan oilaviy maslahat klinikasida ishlagan. Ushbu terapevt qisqa oilaviy terapiya asoschilaridan biri va Minuchinning innovatsion yondashuvlarini shakllantirish va rivojlantirishga yordam bergan ustoz edi.
Kitob Kambag’al oilalar: ularning tuzilishini o’rganish va davolash (1967) ularning hamkorligi natijasida paydo bo’ldi. Unda, Minuchin birinchi marta o’zining oilaviy terapiya nazariyasini tuzilish modeli asosida tasvirlab berdi. Keyinchalik, uning eng dolzarb loyihasi u asos solgan va qariyb 10 yil davomida boshqargan Filadelfiyadagi bolalar maslahat klinikasiga keladi.
Oilaviy terapiya bu yondashuv va terapevtik amaliyot bo'lib, uning yondashuvi oilani muhim ijtimoiy birlik deb hisoblaydi. Buning natijasi shuki, davolanish va aralashuv shaxsga emas, balki umuman oilaviy tizimga qaratilgan.
Salvador Minuchinning tuzilish modelining terapevtik maqsadi ularni o'zgartirish uchun ma'lum bir oilaviy tizimda mavjud bo'lgan o'zaro ta'sirlarni tushunish edi. Buning uchun u ushbu oila a'zolarining xulq-atvori va munosabatlarini yaxshilashga intiladi.
S. Minuxin 1960-yillarning oxirlarida u va uning hodimlari yolg’iz ota-onalar oilasida huquqbuzarlik bilan ish yuritadigan o’g’il bolalar uchun internat maktabida psixoterapiya mashg’ulotlarini o’tkazdilar.
1965 yildan 1978 yilgacha S. Minuxin Filadelfiyadagi psixologik-pedagogik konsultatsiyani boshqargan. Uni hanuzgacha “oilaviy maslahat yulduzi” deb atashadi. Odatda uning faoliyati tufayli oilaviy maslahat (oilaviy terapiya sharoitida) psixologik hamjamiyat tomonidan mustaqil harakat sifatida tan olingan.
Minuxin tarkibiy terapiya yondashuvida asosiy e’tibor oilaviy tuzilish kontseptsiyasidan foydalanib, maslahat aralashuvini ta’minlashga qaratiladi. S. Minuxin nuqtai nazaridan qaraydigan bo’lsak, ushbu yondashuvda mutaxassisga kontseptual xaritani berish orqali, unga oilada aslida nima bo’layotganini ko’rish imkonini beradi.
S.Minuxin tarkibiy terapiya yondashuvida asosiy tushunchalari quyidagicha taqdim etiladi:
♦ oila tarkibi;
♦ oilaviy quyi tizim;
♦ chegaralar.
Oila tarkibi.U xulq-atvor doirasini, umuman oilaning ishlashi uchun talablar va qoidalarni belgilaydigan o’zaro ta’sirning stereotiplari bilan shakllanadi. Oila tuzilishi ongli va ongsiz qoidalar to’plamini o’z ichiga oladi, bu oiladagi o’zaro munosabatlarni belgilaydi.
Oilaviy quyi tizimlar. Oilaning tuzilishi uchta tabaqalashtirilgan kichik tizimlarni o’z ichiga oladi: er-xotin, ota-ona va bola. Ushbu quyi tizim boshqalarga qaraganda erta paydo bo’ladi va umuman oilaning ishlash xususiyatlarini belgilaydi. Bu erkak va ayol oilani yaratish uchun birlashganda paydo bo’ladi. Nikoh quyi tizimining asosiy vazifalari ikki o’zgaruvchan shaxsning o’sishi va rivojlanishi uchun zarur bo’lgan hissiy muhitni buzmasdan turmush o’rtoqlarning ehtiyojlarini o’zaro qondirishni ta'minlashdan iborat. Bu har bir turmush o’rtog’ini boshqa oila a’zolari (bolalar, qarindoshlar) aralashuvidan himoya qiladigan va uning ehtiyojlarini qondirish uchun zarur bo’lgan hududni tark etadigan chegaralarning rivojlanishi bilan bog’liq. Tuzilma sifatida oilaning hayotiyligi ushbu chegaralarning qanchalik yetarli ekanligi bilan belgilanadi.
S. Minuxin uch turdagi chegaralar:
♦ aniq;
♦ qattiq;
♦ tarqoq.