1. O‘zbekiston Respublikasi pul tizimi

darajasini o’lchash uchun joriy etiladi.
Foiz stavkalar avvalgi u yoki bu boshlang’ich summasiga yoki avalgi davlar uchun
hisoblangan foiz summasiga ssudani mazkur muddatni barcha davlari(oddiy foiz stavka)ga
qo’llaniladi. Shunga o’xshash hisob stavkalari ham qo’llaniladi. Mos holda, asosiy foiz
stavka 4 turi bir biridan tubdan farq qiladi: oddiy va murakkab foiz stavkalari, oddiy va
murakkab hisob stavkalari.
Amaliyotda fiksirlangan stavkadan tashqari so’zib yuruvchi yoki o’zgaruvchan
stavkalari mavjud. Ayrim holatlarda shartnomalarda ayrim bazaviy stavkalari(pul bozoridagi
stavkani vaktlar bo’yicha o’zgarishidan, misol uchun London banki tomonidan o’rnatilgan
«LIBOR»stavkasi)ga fiksirlangan qo’shimcha daromad-marja qo’shiladi. Shunday qilib,
umuman stavka qaysiki, foiz hisoblanayotgan stavka bazani o’zgarishi hisobiga o’zgarib
turadi. Shartnomalardagi marjani hajmi vaqtlar bo’yicha o’zgarishi orqali ko’rsatilishi
mumkin.1
Moliyaviy aktivlarni asosiy formalariga qarzli majburiyatnoma, aktsiya va xosilaviy
qimmatli qog’ozlar kiradi. Qarzli majburiyatnomalarni muomalaga pul bilan shug’ullanuvchi
davlat, korxona va boshqa xujaliklar (uy-xujaliklar) chiqaradi. Shunday qarzli
majburiyatnomalar bozorida shunday davlat va korporativ obligatsiyalari va uy-joy va
tijoratli avanslar; shuningdek, iste’mol zayomlarga o’xshash aktivlar sotiladi. Qarzli
majburiyatnomalar fiksirlangan daromadli instrumentlar deyilib, kelgusida fiksirlangan
summani to’lashga va’da beradi yoki qat’iy belgilangan

. Masala. Bankga 30000 so‘m miqdordagi mablag‘ 6 oy muddatga qo‘yilgan. Agar foiz stavkasi 5% ni tashkil qilsa, shu davr ichidagi foiz to‘lov miqdori qancha bo‘ladi?