1. Payvandlash to’g’rilagichlari. Payvandlash to’g’rilagichining ishlash prinsipi

№ 15. Mavzu : Payvandlash jihozlarining himoyalash vositalari.
Reja.
1. Payvandlash to’g’rilagichlari.
2. Payvandlash to’g’rilagichining ishlash prinsipi.
3. Keskin pasayuvchi tashqi xarakteristikali to’g’rilagichlar.
To’g’rilagichlar kremniy ventilli qilib chiqarilgdi, ular tugrilash blokini konstruktiv jihatdan yaxshi hal qilnshga va yuqori foydali ish koeffiqiyenti hosil hilishga imkon beradi, Sanoat 1000 a ga hisoblangan kup postli VKSM-1000 payvandlash to’g’rilagichlarini chiqaradi, u bir vaqtning uzida har qaysisining nominal toki 300 a bulgan oltita payvandlash postini ta’minlashga muljallangan. BK.CM-100Q to’g’rilagichining tashsi xarakteristikasi kattiq. Pasayuvchi xarakteristikalar hosil qilish uchun RB tipidagi ballastli reostatlar ishlatiladi. To’g’rilagich quyidagi asosiy uzellardan iborat pasaytiruvchi kuch transformatori KT, ventilyatori bilan birga turrilash bloki, yurgizish-rostlash va himoya apparaturasi. KT transformatori — uch fazali, sterjenli tipda. Chulramlari alyuminiy simdan ilingan. Transformatorning birlamchi chulrami «uchburchak» qilib, ikkita uch fazali chulgamdan iborat bulgan ikkilamchi chulrami esa «yulduz» kurinishida ulangan. Tugrilash bloki VK-2-200 tipidagi kremniy ventillaridan olti kontaktli qalqasimon sxema buyicha yirilgan. Yurgizish-rostlash va himoya apparaturasi AV avtomat, ventilyaqiyani kontrol qilish relesi VKR dan iborat. Avtomat AV butun qurilmani qisqa tutashuvdan himoya qilish va ventillardan biri ishdan chshdanida qurilmani tarmo^dan uzish uchun xizmat qiladi. VKR ventilyatorning aylanish yunalishi noturri bulganda va shamollatish bulmaganda ham ishni tuxgatadi. Bonщarish panelida quyidagilar urnatilgan issiqlnk himoyasi bilan birga transformatorining magnitli yurgizib yuborgichi TYY, paketli pereklyuchatel PP, issiqlik himoyasi I1 bilan birga ventilyator dvigatelining magnitli yurgizib yuborgichi DYY va saqlagichlar PR1-PR3. Boshqarish blokida quyidagilar urnatilgan: ampermetr A, voltmetr V, «yurgizish» knopkasi YuK va «tuxtatish» knopkasi TK, signal lampasi C1.himoya bloknda S1-S6 kondensatorlardan va R1-R6 qarshiliklardan iborat himoya zanjirchalari urnatilgan. Shuningdek, VDM-3001 payvandlash to’g’rilagichi ishlab chiqariladi, u ikki juft, parallel ishlaydigan, har qaysisi 1600 a ga muljallangan VDM-1601 payvandlash to’g’rilagichlaridan iborat. Bunday ulanish unifikaqiyami yaxshilaydi va ishda qulaylik turdiradi. Payvandlash postining pasayuvchi tashqi xarakteristikasi RB tipidagi ballastli reostatlar bilan hosil kilinadi.
VDM-1601 to’g’rilagichi toki 300 a gacha bulgan 6 postni, VDM 3001 esa 18 ta payvandlash postini ta’minlashga muljallangan.
Kup postli payvandlash to'grilagichlari kupgina afzalliklarga ega bulganligidan (shovqinsiz ishlaydi, energetik kursatkichlari yu^ori, ogirligi kam, gabaritlari uncha katta emas, f.i.k. yuqori) PSM-1000 tugrilagichlarini siqib chiqarmoqda. Tugrilagichlarni ishlatish. Tugrilagichlarni yogin-sochindan tusish va namdan saqlash, uch oyda bir marta siqilgan quruq havo puflab, chang va iflosliklardan tozalash, olgi oyda bir marta ishqalanuvchi qismlarini GOST 1957-52 buyicha, qiyin eriydigan UT moyi bilan tuldirish zarur. Davriy qarovlarda barcha mayda buzuqliklarni bartaraf qilish, kontaktlarni tekshirish, ventilyatorning ishini kuzatib turish kerak (ikki fazada ishlaganda ventilyator kuyishi va tugrilagichni ishdan chiqarishi mumkin). Tugrilagich issiqlik himoyasi bilan ta’minlanadi; u ishdan chiyedanida payvandlash zanjiridagi yuklanishni, ayniqsa, diqat bilan kuzatib borish kerak, bu yuklanish pasportda kursatilganidan ortib ketmasligi lozim, aks holda tugrilagich uta qizib ketadi.
Bir yildan ortiq ishlatilmagan tugrilagichlarning selenli elementlarini «shaklga kiritish» («podformovka») talab etiladi. Buning uchun tugrilagich 20 min davomida nominal kuchlanishning yarmiga teng kuchlanishga ulanadi, keyin 4 soat mobaynida nominal kuchlanish beriladi, lekin bunda payvandlash zanjiri tomonidan nagruzka berilmaydi.
Tugrilashning uch fazali kuprikli sxemasi eng kup tarsalgan bulib, u to’rrilangan kuchlanish. va tokning belgilangan bir xil qiymatlarida ventil soni kam bulgani holda payvandlash yoyining juda turrun yonishini, kuch tarmorining hamma uch fazasi ancha tekis yuklanishini ta’minlaydn va payvandlash turrilagichn transformatoridan yaxshiroq foydalanishga imkon beradi. to’g’rilagich bu sxema buyicha ishlaganda har qaysi vaqt momenta ichida tok faqat nagruzka bilan ketma-ket ulangan ikkita elementdan utadi. Shunday qilib, bir davr mobaynida tok olti marta pulsaqiyalanadi. Payvandlash turrilagichlarini tanщi xarakteristikalariga qarab uchta tipga bulish mumkin keskin pasayuvchi, qattiq (yoki qiyalab pasayuvchi) xarakteristikali va pasayuvchi, qattiq hamda qiyalab pasayuvchi xarakteristikalar olishni ta’minlaydigan universal to’g’rilagichlar.
TEKSHIRUV UCHUN SAVOLLAR:
1. Payvandlash postida payvandlash toki kup postli tugrilagichdan kanday rostlanadi?
2. Payvandlash to’g’rilagichining ishlash prinsipi va uning konstruktiv Xususiyatlari kanaka?
3. Selenli elementlarni «shaklga kiritish» nimadan iborat?