1. Psixologiyada shaxs fenomeni. Shaxsni izohlashdagi o‘ziga xosliklar

Shaxsni izohlash. Shaxs psixologiyasining predmeti uni izohlashga nisbatan 
anchagina murakkab xarakterga ega, chunki insonlar xilma xil bo‘lganligi bois har 
xil vaziyatlarga qarab, o‘zgarib turadilar. Shu sababli shaxsni tushunarli tilda 
izohlash uchun mos aniqlik va izohga ega bo‘lish lozim. O‘z navbatida shaxsni 
mos tarzda izohlashga mos keladigan tilga ham ega bo‘lish kerak. Oqibatda 
shaxsni o‘rganishning o‘ziga xos prinsiplari va baholash vositalari-testlarni 
shakllantirishga olib keldi.
Psixologiyada shaxsni tushunishda uning xarakterlovchi bir qator 
tushunchalarni qo‘llashga olib keldi: 
№ 
Sifatlar 
1 
Yoqimli- jizzaki 
2 
Tirishqoq- maqta nchoq 
3 
Quvnoq -surbet 
4 
Talabchant-hukmron 
5 
Xavotirlanuvchan -irodali 
6 
Qo‘zg‘aluvchan-betoqat 
7 
Ziyrak- beozor 
8 
Injiq- nekbin 
9 
O‘ziga ishongan - bardoshli 
10 
Jiddiy- bo‘shang 
11 
Zaharxanda- sezgir 
12 
Muloqotmand-hokisor 
13 
Sabr-bardoshli-ishonuvchan 
14 
Erkin –qasoskor 
 

---

1-jadval. Shaxsni baholash sifatlarining namunasi 
Yuqorida keltirilgan xususiyatlarni mavjudlik holati va sizga yoqimliligi, siz 
erishishingiz zarur bo‘lganlarini ro‘yxatini tuzish talab etiladi. Ushbu sifatlarni 
o‘qituvchi yoki ota-ona misolida va real baholashingiz mumkin bo‘ladi. Ushbu 
toifa sifatlarning kengaytirilgan varianti 300 ta sifatdan iborat (Gough & Heilbrun , 
1983 ). Bu esa shaxsni yanada kengroq baholash imkoni beradi.
Shaxs psixologiyasida o‘rganiladigan asosiy muammolardan biri shaxs 
rivojlanishini tahlilidir. Shaxs psixologiyada tahlil qilishda uning hayotining 
barcha bosqichlari, ongsizlik ta’sir ko‘rsatadimi yoki bolalikdan keyingi davrlarda 
shaxs sifatida o‘zgarish yuz beradimi? Ushbu tarzdagi savollarga javob izlash zarur 
bo‘ladi.
Mazkur masalalarni shaxs psixologiyasining metodologik masalalaridan hal 
etish uchun qator shaxs nazariyalarni ko‘rib chiqish zarur bo‘ladi.
Shaxsni o‘rganishga doir yondashuvlarning har bir muammoning o‘ziga xos 
boshqotirma sifatida uning hal etishga e’tibor qaratganliklarini guvohi bo‘lamiz.
Hattoki, ayrim yondashuvlarni o‘rganish esa o‘nlab yillarni taqozo etadi. 
Shaxs psixologiyasi esa mazkur masalalarga javob topishga intiladi.