1????. Pul uning kelib chiqishi va zarurligi

110. To’lov aylanmasi va uning tarkibi.
Pul-to`lov aylanishi pul aylanishining bir qismi bo`lib, unda pullar qanday shaklda taqdim etilganidan qat`i nazar to`lov vositasi sifatida faoliyat yuritadi. Boshqacha aytganda, bunday holda iqtisodiy sub`ektlar o`rtasida naqd pullik va naqd pulsiz shaklda ayirboshlash vositasi sifatida amal qiladigan pul mablag’lari ko`rib chiqiladi. Pul mablag’lari harakatining har biri bo`yicha muqobil harakat ham amalga oshiriladi. Boshqacha aytganda, pullarning aylanishi ko`p yo`nalishli bo`ladi va xo`jalik faoliyati sub`ektlarini qamrab oladi.
To`lov aylanishi ushbu mamlakatda amal qiladigan to`lov vositalarining uzluksiz harakat qilish jarayonidir. Boshqacha aytganda, pul aylanishi deganda to`lov vositalarining shaklidan qat`i nazar bunday barcha vositalarning majmui tushuniladi. Bevosita pul mablag’larining harakati va cheklar, depozit sertifikatlari va veksellarning ko`chib yurishi shunga kiradi. Pul aylanishi to`lov aylanishining bir qismidir.
Pul aylanishi naqd pullik va naqd pulsiz shakllardagi pul belgilarining uzluksiz harakat qilish jarayonidir.
O`z navbatida pul aylanishi to`lov vositalari muomalasining ikki shakliga: pul muomalasi (yoki naqd pullar aylanishi) va pul-to`lov aylanishiga bo`linadi.
Pul muomalasi pul aylanishining naqd pul mablag’lari muomalasi, pul belgilarining bir yuridik yoki jismoniy shaxslardan boshqa shaxslarga doimiy tarzda o`tib yurishi bilan bog’liq qismidir. Boshqacha aytganda, bu iqtisodiy sub`ektlar o`rtasidagi muomalada qatnashadigan bevosita naqd pul massasidir. Shu tufayli pul muomalasini ba`zan naqd pullarning aylanishi deb ham atashadi.
Pul-to`lov aylanishi pul aylanishining bir qismi bo`lib, unda pullar qanday shaklda taqdim etilganidan qat`i nazar to`lov vositasi sifatida faoliyat yuritadi. Boshqacha aytganda, bunday holda iqtisodiy sub`ektlar o`rtasida naqd pullik va naqd pulsiz shaklda ayirboshlash vositasi sifatida amal qiladigan pul mablag’lari ko`rib chiqiladi.
111. Tarmoqlarni kreditlashning xususiyatlari
Kreditlash bilan bog‘liq me’yoriy hujjatlarda, imtiyozli foiz stavkalari va ularni qo‘llash borasidagi tartiblar ham o‘z aksini topgan. Imtiyozli foizlarni o‘rnatishning birlamchi qonuniy asosi «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida»gi qonunining 28-moddasi hisoblanadi. Unda tijorat banklarining davlat dasturlarini kreditlash uchun Markaziy bank, byudjet, byudjetdan tashqari fondlar kredit liniyalari va boshqa manbalardan beriladigan kreditlari bo‘yicha foizlarni o‘rnatishida yuqori chegarasini Markaziy bank belgilashi qayd etilgan. Bunda tijorat banklari orqali berilayotgan markazlashtirilgan resurslar uchun to‘lov va eng asosiysi tijorat banklarining kreditlash amaliyoti bilan bog‘liq xarajatlarning qoplanishi e’tiborga olinadi. Tijorat banklari tomonidan berilgan imtiyozli kreditlar banklarga minimal daromad olishini ta’minlashi lozim