1. Qaraqalpaq tili dialektleri boyınsha klassifikaiyalarǵa túsinik jazıń

1.Qaraqalpaq tili dialektleri boyınsha klassifikaiyalarǵa túsinik jazıń. 
Qaraqalpaq tiliniń dialekt hám sóylesimlerin sistemalı ráwishte hár tárepleme úyreniw 1960 - jıllardan baslandı. Bul dáwirde qaraqalpaq dialektologlarınıń aldında turǵan eń birinshi wazıypa - bul tildegi dialektler, sóylesimler boyınsha tez materiallar jıynaw, onı monografiyalıq baǵdarda jazıw jumısı boldı. 1960-1963-jıllarda Qaraqalpaqstannıń kópshilik rayonlarına ekspedisiyalar shólkemlestirilip, bunda respublikanıń barlıq aymaǵı izertlendi.
1. N.A.Baskakovtıń klassifikaciyası. N.A.Baskakovtıń miynetinde qubla dialekt esaplanǵan Tórtkúl, Beruniy, Ámiwdárya rayonlarında jasaytuǵın qaraqalpaqlardıń tilinen jazıp alınǵan tekstler berilgen. Biraq onda qaraqalpaq informatorlarınan jazıp alınǵan materiallar júdá az. Bunıń sebebi pútkil respublikanıń arqa hám qubla dialektleri boyınsha túwelley material toplaw qıyınshılıq tuwdıradı. Ol óz miynetinde qaraqalpaq tiliniń jergilikli ózgesheliklerine sıpatlama bere otırıp, qaraqalpaq tilinde tiykarınan, arqa - shıǵıs hám qubla - batıs dialektleri bar ekenligin janlı awızeki sóylew tiliniń materialları tiykarında dáliyllep kórsetedi. 2. S.Vurmnıń klassifikaciyası. Qaraqalpaq dialektlerin ekinshi ret klassifikaciyalaǵan alım sırt elli tyurkolog prof. S.Vurm bolıp esaplanadı. Ol óz miynetinde qaraqalpaq tilinde úsh dialektti kórsetip, olardaǵı fonetikalıq, grammatikalıq hám sóz shaqaplarındaǵı ayırmashılıq belgilerdi kórsetedi. S.Vurmnıń pikirinshe qaraqalpaq tili Qońırat, Shax - Abbaz - Wáliy (Shabbaz, házirgi Beruniy) hám Qarasaqal dialektlerinen ibarat. Onıń pikirinshe Qońırat dialektinde ózbek tiliniń tásiri bar. Bul tásirlerdiń tildiń fonetika, leksika, grammatika tarawlarında kórinetuǵınlıǵın mısallar arqalı kórsetken. 3. D.S.Nasırovtıń klassifikaciyası. Qaraqalpaq dialektologiyasına óziniń úlken úlesin qosqan alım prof. D.S.Nasırov. Ol óziniń monografiyalıq miynetinde qaraqalpaq tilinde eki arqa hám qubla dialektlerdiń bar ekenligin awızeki sóylew tiliniń isenimli mısalları tiykarında dáliyllegen.Prof. D.S.Nasırov bul miynetinde qaraqalpaq tiliniń arqa hám qubla dialektlerin ajıratıwda dialektler aralıq tiykarǵı belgiler sıpatında fonetikalıq, leksikalıq, morfologiyalıq ózgesheliklerdi kórsetken. Ol arqa dialektke respublikamızdıń arqa rayonların Shımbay, Kegeyli, Taxtakópir, Moynaq, Qońırat, Leninabad (házirgi Qanlıkól), Shomanay, Xojeli, Nókis rayonların, al qubla dialektke qubla rayonlar esaplanǵan Tórtkúl, Beruniy, Ámiwdárya rayonların kirgizgen.
2.Qaraqalpaq tili dialekti hám onıń sóylesimleri boyınsh konspekt jazıń 
Dialektlik sózler - bul ulıwma xalıqlıq sóylew tiline emes, al sol ulıwma xalıqlıq sóylew tiliniń aymaqlıq kórinisleri bolǵan dialektlerge tiyisli birlik. Sonlıqtan da, bunday birlikler ádette bir dialektte qollanılıp, basqa dialektlerde hám ádebiy tilde ushıraspaydı. Dialekt - bul sózlik quramında, grammatikalıq qurılısında óz ózgesheliklerine iye bolǵan tildiń jergilikli variantı, óz - ara bir - birine jaqın bir neshe sóylesimlerdiń jıyındısı. Dialekt - óziniń kólemi, qollanılıw sheńberi boyınsha belgili bir aymaq xalqına xızmet etedi, sol jerde jasawshı xalıqtıń sóylew tili. Ondaǵı ózgeshelik ádebiy tilge qaraǵanda bir qansha belgileri menen ajıralıp turadı.Sóylesim bolsa belgili bir aymaqta jasaytuǵın xalıqtıń awızeki sóylew tiline tán bolǵan til variantı. Sóylesim jergilikli dialektlerdiń kishkene aymaqların qamtıytuǵın bólegi. Máselen, Qaraqalpaqstan jaǵdayında dialekt eki - úsh hám onnan da kóp rayon kólemindey jerdi qamtısa, sóylesim bir rayon yamasa eki - úsh awıl, aymaq kólemindey jerdi ǵana qamtıwı múmkin. Olardıń qansha aymaqqa taralıwı sóylesimlerdiń qáliplesiw tariyxına, ondaǵı belgili jaǵdaylarǵa baylanıslı boladı. Negizgi tillik belgileri birgelki sóylesimler ǵana dialekt uǵımın payda etedi. Bir dialekttiń ishine onıń basqa dialektlerden ayırmashılıǵın kórsetetuǵın tiykarǵı ózgesheliklerin hám ózlerine ǵana tán bir qansha mayda ózgesheliklerin saqlay otırıp, bir neshe sóylesim kiriwi múmkin. Jergilikli ózgesheliklerdiń taralıw shegarasına qaray geypara tillerde sóylesim óz ishinde bir neshe mayda sóylesimlerge bólinedi.
3.Siziń jasap turǵan aymaǵıńız qaysı qaysı dialektke tán, ol jerde jasawshı xalıq qaysı sóylesimde sóylesedi?
Qubla dialektte. Qubla dialektke qubla rayonlar esaplanǵan Tórtkúl, Beruniy, Ámiwdárya rayonların kirgizgen.