1. Qurilish mexanikasi Tekislik sistemalarini hisoblash Qo'zg'almas yuk ta'siridagi tekislik

QO'ZG'ALMAS YUK TA'SIRIDAGI TEKISLIK SISTEMALARINI HISOBLASH ASOSIY USULLARI
Reja:
1. Qurilish mexanikasi 
2. Tekislik sistemalarini hisoblash
3. Qo'zg'almas yuk ta'siridagi tekislik

Qurilish mexanikasi - inshootlarning mustahkamligi, bikirligi, chidamliligi va tebranish-tebranmasligini oʻrganish, tekshirish va hisoblash bilan shugʻullanadigan fan. Asosiy obʼyektlari — tekis va fazoviy plastinka va qobiqlardan iborat sistemalar. Konstruksiyalarni hisoblashda turli taʼsirlar, asosan, statik va dinamik nagruzkalar va temperaturaning oʻzgarishi hisobga olinadi. Hisoblashdan maqsad sistema elementlarida vu-judga keladigan ichki zoʻriqishlarni, ayrim nuqtalarining siljishini, sistemaning turgʻunlik va tebranish sharoitini aniqlashdan iborat. Hisoblash natijalari asosida bino va in-shootlarning mustahkamligi uchun zarur ayrim elementlari kesimlarining oʻlchami aniklanadi. Qurilish mexanikasidagi nazariy hisoblashlar nazariy mexanika, materiallar karshiligi, elastiklik nazariyasi, plastiklik nazariyasi va boshqalarga asoslanadi. Qurilish mexanikasi inshootlar nazariyasi, inshootlar statistikasi deb ham ataladi.

Inshootlarni hisoblash uchun dastlab ularning hisobiy sxemasi (mode-li) aniqlanadi. Shu maqsadda real inshootlardan faqat mahalliy nagruz-kalarni qabul qiladigan va amalda inshoot ishida butunlay ishtirok etmaydigan elementlar fikran olib tashlanadi va inshootning soddalashtirilgan sxemasi tuziladi. Hisobiy sxemada inshoot elementlari shartli ravishda chiziq, tekislik, qiyshiq yuzalar tarzida tasvirlanadi. Qurilish mexanikasida oʻzaro uzel qilib tutashtirilgan alohida elementlar yoki sterjenlardan iborat diskret sxema (ferma, rama, arkalar), bitta uzluksiz ele-mentdan iborat kontinual sxema (mas, qobiq) va alohida sterjenlari (mas, kolonnaga tayanuvchi qobiq) boʻlgan diskret-kontinual sxema boʻladi.
Hisoblashda inshootlar barcha elementlarining oʻzaro bogʻliqligi hisobga olinadi. Amalda uchraydigan inshootlar sistemalari faqat statik tenglamalardan foydalanib hisoblash mumkin boʻlgan statik aniq sistemalar va statik tenglamalardan tashqari deformatsiyalarning oʻzaro bogʻliqlik tenglamalaridan ham foydalanib hisoblanadigan statik aniqmas sistemalarga boʻlinadi.
(1)
tenglama berilgan bo’lsin. Bu yerda koeffitsientlarning kamida bittasi noldan farqli bo’lishi lozim.Bu shartni ko’rinishda yozish mumkin.
Ta’rif-1. Tekislikda koordinatalari (1) tenglamani qanoatlantiruvchi
nuqtalar to’plami ikkinchi tartibli chiziq deyiladi.
Misollar.
Tekislikda koordinatalari tenglamani qanoatlantiruvchi nuqtalar to’plami faqat bitta nuqtadan iborat.
2) Tekislikda koordinatalari tenglamani qanoatlantiruvchi nuqtalar to’plami ikkita to’g’ri chiziqdan iborat.
3) Tekislikda koordinatalari tenglamani qanoatlantiruvchi nuqtalar to’plami ikki qismdan iborat va maktab kursidan ma’lumki, u giperbola deb ataldi.
Ta’rif-2. Ikkinchi tartibli chiziq tenglamasini biror dekart koordinatalar sistemasida
(2)
ko’rinishda yozish mumkin bo’lsa, u parabola deb ataladi. Tenglamadagi soni parabola parametri deyiladi.
Misol. Siz maktab kursidan tenglama bilan berilgan parabolani yaxshi bilasiz. Bu tenglamani kanonik ko’rinishga keltirish uchun almashtirish bajaramiz. Natijada tenglamani hosil qilamiz. Bu yerda .
Mustaqil ish-1.O’quvchiga tanish tenglama bilan berilgan parabolani chizing va tenglamasini kanonik ko’rinishga keltiring.
Biz ikkinchi tenglamani tekshirish yordamida parabolaning xossalarini o’rganamiz va uni chizamiz. Tenglamadan ko’rinib turibdiki, agar koordinatali nuqta parabolga tegishli bo’lsa, nuqta ham parabolaga tegishli bo’ladi. Demak parabola o’qiga nisbatan simmetrik joylashgandir. Bundan tashqari koordinata boshi parabolaga tegishli, manfiy qiymatlarni qabul qilmaganligi uchun parabola o’qining o’ng tomonida joylashgan. Bu mulohazalardan foydalanib biz chizmada parabolani quyidagi ko’rinishda tasvirlashimiz mumkin.
Tekislikda tenglama bilan berilgan to’gri chiziq parabolaning direktisasi , nuqta esa uning fokusi deb ataladi.