1. Raqamli texnikaning elektron komponentlari atom tuzilishi elektron-ion

6
)
1.7-rasm. Yarim o'tkazgichli va gibridli IS lar strukturalari.
13

---

Yuqori darajadagi salbiy ta’sirlarga bardoshli mantiqiy IS 511 seriyasi 
sanoat avtomatikasi 
va dastgohlami raqamli-dasturli boshqarish tizimlari, 
shuningdek boshqa TJ lami avtomatlashtirishda qo‘llaniladi. IS ning bardoshliligi 
ayniqsa vibratsiya, agressiv muhit, changlik bqori bo'lgan qurilish sohasida, 
transport vositalarida, dastgoh va elektr uskunalarda muhim ahamiyatga ega.
IS lar bir nechta yo‘nalishda takomillashib bormoqda. Suulardan biri 
integrcttsiyalanish darqjasi,
ya’ni bir hajmda ko‘proq elementlami joylashtirish, 
borgan sari oshib bormoqda. Hozirgi kunda bir korpusda milliondan ko‘proq 
mikroelementlar joylashtirilgan va murakkab mantiqiy qurilmalardan iborat 
mikroprotsessorlarda bo‘lgan KIS lar mavjud.
Integratsiya darajasini к =lgN
formula orqali aniqlash mumkin. Bunda N - 
IS ga joylashtirilgan element va komponentlar soni.
IS laming shartli belgilanishi ularning qaysi sinf, guruh yoki seriyaga 
mansubligini aniqlashga yordam beradi.
IS laming shartli belgilari quyidagi elementlardan tashkil topgan:
Birinchi element-
IS guruhini bildiruvchi raqam (1, 5, 7 — yarim 
o‘tkazgichli; 2, 4, 6, 8 — gibridli; 3 — plenkali, sopol (keramik) va boshq.). Keng 
iste’moldagi kurilmalarda harflar ham ishlatilishi mumkin.
Ikkinchi element - mikrosxema seriyasini bildiruvchi uchta raqam (000 dan 
999 gacha).
Uchinchi element
— IS vazifasidan kelib chiqib, uning ko‘rinishi va kichik 
guruhini anglatadi.
To 'rtinchi element
— shu seriyadagi mikrosxemaning shartli raqami 
(nomeri).
Integral mikrosxemalar va mikroprotsessorlar - eng yangi raqamli hisoblash 
vositalari 
quriladigan 
zamonaviy 
elementlar 
bazasi 
hisoblanadi. 
Mikroprotsessorlaming har qanday ko‘rinishlarida kattaliklar bilan ishlash, dastur 
boshqaruvi asosida hisoblash ishlarini amalga oshirish uchun raqamli sxemalardan 
foydalaniladi. Boshqacha aytganda, mikroprotsessor bu kattaliklarni qayta 
ishlovchi qurilmadir.
Ma’lumotlar bilan ishlash mikroprotsessorlaming asosiy xususiyatlaridan biri 
bo‘lib, u arifmetik-mantiqiy amallami bajarish va boshqa turli xildagi 
operatsiyalami o‘z ichiga oladi.
Sistemani boshqarish mikroprotsessorlaming ikkinchi muhim xususiyati 
hisoblanadi. Boshqaruv sxemalaridan kodlangan kattaliklaming kodlarini ochish, 
ma’lumotlami qayta ishlash uchun mo'ljallangan komandalar ketma-ketligi -
Dastumi bajarish maqsadlarida foydalaniladi.
Mikroprotsessorlaming yana bir muhim xususiyati MP ga ulangan tashqi, 
oraliq qurilmalar bilan axborot almashinuvini ta’minlash orqali ifodalanadi. 
Mikroprotsessorlaming asosiy xarakteristikasi uning razryadlari soni bilan 
belgilanuvchi - quwati hisoblanadi.
14