1. Raqamli texnikaning elektron komponentlari atom tuzilishi elektron-ion

1.3. Integral sxemalar va mikroprotsessor qurilmalarining xususiyatlari
Har qanday parametmi o‘lchash yoki nazorat qilishda bir qator hollarda 
oichanayotgan kattaliklaming qiymatlarini elektron asboblar yordamida aniqlash 
va kuzatib borish bilan bog‘liq bo‘lgan turli operatsiyalarini avtomatik ravishda 
bajarish zarur bo‘ladi. Bu masalalar mikroprotsessor qurilmalar yordamida hal 
qilinadi.
0 ‘lchov asboblarida, o‘zgartkichlarda va texnologik o‘lchashlar uchun 
foydalaniladigan tizimlarda mikro EHM va mikroprotsessorlar qo‘llaniladi. Bu 
qurilmalaming texnik asosi bitta kristallda 103— 1012 ta elementi boigan katta va 
o‘ta katta integral sxema (KIS va 0 ‘KIS)lar hisoblanadi.
Keyingi paytlarda mikroelektronika va hisoblash texnikasining eng muhim 
yutug‘i KIS asosidagi mikroprotsessorlami yaratish hisoblanadi.
Integral mikrosxemalar (IS)—deb, yagona texnologik jaraenda tayyorlanib, 
muayyan sxema bo‘yicha ulangan va umumiy plastmassali yoki metall korpusga 
yaxlit joylashtirilgan va diod, tranzistorlar, kondensatorlar, rezistorlardan tashkil 
topgan mikroelektronika qurilmalariga aytiladi. Bitta integral mikrosxema yuzlab 
va undan yuqori miqdordagi diskret elementlar (diod, tranzistorlar, kondensatorlar 
va boshqalar)dan tashkil topgan elektron sxemaga ekvivalentdir.
Integral sxemalar IS (JO2 elementgacha), katta IS (JO4 elementgacha),
o‘ta 
katta IS (104 va undan ko ‘p element)
ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. IS laming 
ya.o‘., plenkali va gibrid shakllari mavjud.
12

---

YArim o'tkazgichli IS larda elementlar va ular orasidagi bog'lanishlar ya.o‘. 
sirtida va ichida (hajmida) bajariladi Plyonkali /Slar dielektrik asosga vakuum 
ostida yoki boshqa usul bilan ma’lum konfiguratsiya va turli materiallardan tashkil 
topgan plyonkalami yopishtirish yo‘li bilan tayyorlanadi. Gibridli (aralash) 
/Slarda plenkali tcxnologiya usuli bilan tok o‘tkazuvchi metall yo‘lakchalar va 
maydonchalar dielektrik materialdan yasalgan asosga 
joylashtirilib, sirtiga 
mikroelektronika elementlari (diodlar, tranzistorlar, rezistorlar va boshq.) montaj 
qilinadi.IS laming afzalligi yuqori ishonchlilik, tezkorlik, og‘irligining kamligi, 
kam energiya talab etishi, bajaraetgan funksiyalarini murakkablashtirish 
imkoniyatining borligi va boshqalar hisoblanadi.
o«—fb t—o
kremntr
Yuqori elektr 
e'tkazitvchan 
kremniy
1.6- rasm. Yarim o ‘tkazgichli kristallda turli elementlarni joylashtirish
misollari
Hozirgi kunda tranzistorlar asosida yaratilgan mantiqiy IS lar keng 
tarqalmoqda. Bunday tipdagi IS lardan K133, K155, K511 seriyalari hisoblash 
texnikalarini va diskret sanoat qurilmalarini avtomatik boshqarish tizimlarini 
yaratishda keng foydalaniladi.
a)
3 
i