1 Relyatsion hisoblash – bu relyatsion algebradan farqli o'laroq, protsessual bo'lmagan so'rovlar tilidir, ya'ni u nima qilish kerakligini aytadi, lekin buni qanday qilishni tushuntirmaydi. Relyatsion hisob ikki shaklda mavjud

bo‘lishi kerak. Bundan tashqari u universal bo‘lishi va qandaydir standart talablariga
javob berishi kerak. Bu esa uni operator tuzilmasini va sintaksisini bir qancha
MBBTishlatishini imkonini beradi. Bu talablarni barchasiga SQL javob beradi.
SQL tili – bu (Strusture Query Language), ya’ni strukturalangan so‘rovlar tili
hisoblanadi.
SQL tili operatorlarni erkin formatda yozilishini ta’ minlaydi. Buning ma’nosi,
operatorlar elementlarini yozilishi ekrandan fiksirlangan joylarga bo g‘liq emas.
Komanda tuzilmasi bir qancha kalit xizmatchi so‘zlar bilan beriladi, masalan:
CREATE TABLE – jadval yaratish;
INSERT – ma’lumot kiritish;
SELECT – ma’lumotlarni tanlab olish.
SQL operatori xizmatchi so‘zlar va foydalanuvchi qo‘llaydigan so‘zlardan
tashkil topadi.
2. Relyatsion ma’lumotlar modeli. Ma’lumotlarni relyatsion modeli asosida
munosabat tushunchasi yotadi. Munosabatni ikki o‘lchamli jadvallar yordamida
tavsiflash qulay. Jadval tushunarli va inson uchun oddiy. Munosabatlar to‘plami
ma’lumotlarni saqlash uchun ishlatilishi mumkin. Shu bilan birga ular orasidagi
bog‘lanishlarni modellashtirish imkonini beradi. Yuqorida ko‘rib chiqilgan ierarxik,
tarmoqli va boshqa ma’lumotlarni tasvirlash usullarini shunday ikki o‘lchamli
jadvalga keltirish mumkin. Bunday jadvallar quyidagi xususiyatlarga ega bo‘ladi.
1. Jadvalni har bir ma’lumot elementi maydon hisoblanadi va takrorlanuvchi
guruhlar bo‘lmaydi;
2. Barcha ustunlar bir jinslidir;
3. Har bir ustunga nom tayinlangan;
4. Jadvalda bir xil satr ikki marta uchramaydi;
5. Bunday jadvalda satr va ustunlar ixtiyoriy tartibda qaraladi va ixtiyoriy
ketma-ketlikda ishlatilishi mumkin