1 Relyatsion hisoblash – bu relyatsion algebradan farqli o'laroq, protsessual bo'lmagan so'rovlar tilidir, ya'ni u nima qilish kerakligini aytadi, lekin buni qanday qilishni tushuntirmaydi. Relyatsion hisob ikki shaklda mavjud

3. SQL da almashtirish funksiyalari bilan ishlash.
1. LOWER ()- berilgan satrni kichik harflarga
almashtirib beradi.
2. UPPER () – kichik harflarni kata harflarga almashtirib
beradi.
3. INIT CAP ()- satrdagi har bir so’z unlikni 1-harfini
bosh harf qilib beradi.
Triggerlar MySQL-da 5.0.2 versiyasidan beri joriy qilingan.
Trigger sintaksisi biroz begona. MySQL protseduralar va boshqa
funktsiyalar uchun ANSI SQL: 2003 standartidan foydalanadi. Agar
siz dasturlash tillari bilan ishlasangiz, uni tushunish qiyin bo‘lmaydi.
Spetsifikatsiya bepul mavjud emas, shuning uchun biz oddiy
tuzilmalardan foydalanishga va triggerda nima bo‘lishini
tushuntirishga harakat qilamiz. Xuddi shu tuzilmalar har qanday
dasturlash tilidagi kabi qo‘llaniladi. triggerlar UPDATE, DELETE va
INSERT tadbirlari uchun protseduralar sifatida bajariladi. Ular voqea
aniqlangandan oldin yoki keyin bajarilishi mumkin. Shu bilan siz
DELETE yoki DELETE-dan keyin bajarilishi kerak bo‘lgan triggerni
aniqlay olasiz va hokazo. Bu shuni anglatadiki, sizda INSERT-dan
oldin bajariladigan bitta trigger va juda kuchli vosita bo‘lgan
INSERT-dan keyin bajariladigan mutlaqo boshqa trigger bo‘lishi
mumkin.
POSITION funktsiyasi satr ichida pastki qatorni qidiradi,
birinchi belgi o‘rnini qaytaradi.
SELECT POSITION(что_ищем IN поле) FROM fayl nomi
WHERE shart П
Ushbu misolda, matn "long" so‘zining o‘rnini qidiradi:
SELECT *, POSITION('uzun' IN text) as pos FROM texts
20-50

1. 
   ma`lumotlar bazasini lohiyalash quyidagi tashkil etuvchilarini o‘rganishni taqazo etadi. Ob`yektlar, ob`yekt xususiyatlari, bog‘lanishlar (ob`yekt munosabatlari), vaqt oralig‘i va hokazolar. ―Mohiyat – aloqa‖ modeli predmet sohani tashkil etuvchi uchta asosiy komponentalardan foydalanib quriladi: mohiyat, atribut, aloqa. Konstruktiv elementlar tarkibida ―VAQT‖ tashkil etuvchisi faqat oshkormas holda ishtirok etishi mumkin. Modelda vaqt, yil, sana va shunga o‘xshash atributlar bilan tasvirlanadi. Modelni quirishda ―aloqa‖mavjud ob`yektni, jarayonni yoki hodisani, abstraksiyasi sifatida keladi. Atribut mahiyatni xarakterlaridan bo‘lib, nom bilan belgilanib, birorta qiymatlar to‘plamidan qiymatlar qabul qilinadi. ―Mohiyat – aloqa‖ modelidagi bog‘lanishlarga, ikki mohiyat o‘rtasidagi har bir bog‘lanish turiga tegishli munosabatlarni kiritish zarur (binar, ternar.., n-nar). Loyiha haqidagi axborot diagramma ko‘rinishida rasmiylashtiriladi, buning uchun quyidagi belgilar kiritiladi: mohiyat turlari – to‘rtburchak bilan, atributlarovallar bilan tasvirlanadi va ular mos mohiyatlar bilan yo‘nalishsiz qirralar bilan bog‘lanadi. ―Mohiyat – aloqa‖ modeli predmet sohani (PS) faqat aniq bir qismini akslantiradi. Bu holda uni lokal model deyiladi. PS haqida to‘la axborotga ega bo‘lish uchun uni etarli kengroq tekshirish zarur va oldingisini to‘ldiradigan local modellar qurish kerak. Shundan so‘ng lokal modellar birlashtirilib PS haqida bir butun kompozitsion tasvirga ega bo‘lamiz.
   
2. 
   ) Funksional bog‘lanish tushunchasi. Relyasion MBda ma’lumotlarni tuzilmasidan tashqari ularni sxematik axborotiga ham etibor beriladi. MBni tuzilmasi haqidagi axborot munosabat sxemasi yordamida beriladi. Sxematik axborotlar esa atributlar orasidagi funksional bog‘lanishlar orqali ifodalanadi. MB munosabatlarida atributlarni tarkibini quyidagi talablarga javob beradigan qilib guruhlash kerak: Atributlar orasidagi zaruriy bo‘lmagan takrorlanishlar bo‘lmasligi kerak. Atributlarni guruhlaganda ma’lumotlar takrorlanishi minimal darajada qilib ta’minlanishi kerak. Bu bevosita ma’lumotlarni tez qayta ishlash imkonini beradi. Bunga normallashtirish jarayoni yordamida erishiladi. Normallashtirish deganda berilgan munosabatni bir necha marta oddiy va kichik munosabatlarga ajratish tushuniladi. Bu jarayonda mumkin bo‘lgan barcha funksional bog‘lanishlar aniqlanadi. Agar, A,B,S, R munosabatini 3 ta atributi yoki atributlar to‘plami bo‘lsin. Agar B atribut A atributga, S atribut esa B atributga bog‘langan bo‘lsa, ya’ni , A → B va B→S. Bunda teskari bog‘linishlar bo‘lmasa, unda S atribut A atributga tranzitiv bog‘langan deyiladi. Uni ko‘pincha diagramma ko‘rinishida quyidagicha belgilaymiz:
   
3. 
   SQL muhitida tranzaksiva tushunchasi. SQL tilida tranzaksiya deb, ma’lumotlami tiklashga nisbatan ajralmas bo‘lgan operatorlar ketma - ketligiga aytiladi. SQL tilidagi har bir chaqirish moduli tranzaksiyadir. SQL tili tranzaksiyalari biror-bir modulning protseduralarini bajarishdan boshlanadi. COMMIT yoki ROLLBACK operatorining bajarilishi bilan tugaydi. Agar tranzaksiya ROLLBACK operatori bilan tugasa, prtoseduradagi barcha qilingan amallar bekor qilinadi. Har bir tranzaksiyaning “faqat o‘qish” yoki “o‘qish va yozish” tartiblari mavjud. Tranzaksiya tartiblari SET TRANSACTION operatori yordamida o‘rnatiladi. Kutish qoidasiga nisbatan ''o‘qish va yozish” tartibi o‘rnatiladi. “Faqat o‘qish" tartibi doimo saqlanadigan bazaviy ma’lumotlarga qo‘llaniladi. Har bir SQL tranzaksiyasi himoyalanish darajasiga ega: READ UNCOMMITTED, READCOMMITTED, REPEATABLEREAD yoki SERIALIZABLE. SQL tranzaksiyasi himoyalanish darajalari bajarilayotgan tranzaksiyaning boshqa parallel bajarilayotgan tranzaksiyalarga ta’sir etish darajasini aniqlaydi. Tranzaksiyaning aniq darajasini o‘rnatish uchun SETTRANSACTION operatoridan foydalanishadi. Kutish qoidasiga nisbatan SERIALIZABLE tartibi o‘rnatiladi. Himoyalanish darajalari tranzaksiyalarning parallel bajarilishida yuz berishi mumkin bo‘lgan hodisalarni aniqlaydi. Quyidagi ko‘rinishdagi hodisalar bo‘lishi mumkin:
   
4. 
   Select *from guruh
   

Order by Fish

5. 
   

Select *from guruh
Order by Fish
) Select * from Xaridorlar Where FISH LIKE A%