1. Rezbalar, ularning turlari,belgilanishi va ishlatilishi Ajraluvchi va ajralmas birikmalarxaqida umumiy ma’lumot. 3Kavsharlash va pyvandlash

OLTIBURCHAK KALLAKLI BOLTNING PROYEKSIYASI
Shunday boltning kallagi oxirgi yuzadagi konusli qiyshiq oltiburchakli prizma hisoblanadi. Barcha o‘lchamlar, oltiburchak kalakning balandligi (qalinligi)dan tashqari, oltiburchakli gaykaning o‘lchamlari bilan bir xil Dda olingan 0.8d bolt kallasining taxminiy balandligi hisoblanadi. Boltning uzunligi uning butun uzunligidir, bolt kallasining balandligidan tashqari.Oltiburchak kallakli boltning ortografik ko‘rinishlari shaklda ko‘rsatilgan.Har xil taxminiy nisbatlar ushbu figurada ko‘rsatilgan.
B oltning bajarilishiga qarab sterjenda shplint uchun teshik (11.2-rasm, b) yoki boltning o‘z-o‘zidan buralib ketmasligi uchun kallagida sim bilan bog‘lab qo‘yishga mo‘ljallangan ikkita teshik (11.2-rasm, e) o‘yilishi mumkin. Kallagining o‘lchamiga qarab boltlar normal kallakli va kichraytirilgan kallakli bo‘ladi. Yarim yumaloq va yashirin kallakli boltlar kallagi ostida murtakli qilib tayyorlanadi (11.4-rasm, a, b). Yarim yumaloq va yashirin kallakli boltlarning kallagi osti kvadratli qilib tayyorlanadi (11.4-rasm, c, d).


11.6-rasm
11.4-rasm Boltlarni berilgan sterjen diametriga nisbatan taxminiy o‘lchamlarda chizish mumkin (11.5-rasm, a). Bolt kallagini chizish 11.6-rasm, b da ko‘rsatildi.

11.5-rasm

Bolt rezbasining diametri d = 20mm. berilgan bo‘lsa, rezbasining nominal diametri, ya’ni tashqi rezbasi diametri d = 20mm., ichki rezbasining diametri di =0,85d = 17 mm., kallagining burchaklarini qamrab oluvchi aylana diametri D = 2d = 40 mm., kallagining kalitbop o‘lchami yasash yo‘li bilan aniqlanadi yoki 1,73d olinadi, kallagining balandligi H=O7d= 14 mm., rezbasining uzunligi lo = 2d + 6 =

46 mm.. faskasi c = 0,15d= 3 mm., bolt kallagi burchaklarining uchlaridagi burchagi 120° li konusli faska bilan kesishishidan hosil bo‘lgan yoqlardagi giperbolalar o‘rniga R = 1,5 d va R = d radiusli aylana yoylarida chiziladi. Boltning uzunligi l (bolt kallagi H uning uzunligiga kirmaydi) biriktiriluvchi detallarning qalinliklariga bog‘liq bo‘ladi, ya'ni H, + H2 + l,3 d olinadi.
Bolt kallakisini d ga nisbatan taxminiy o‘lchamlarda chizish 11.6-rasm, b da ko‘rsatilgan.
Muhandislik amaliyotida maxsus boltlar (tashlama bolt, rim-bolt, poydevor bolti)dan foydalaniladi. Detallarni tezda siqish va bo‘shatishda tashlama boltlardan foydalaniladi va ular uch ko‘rinishda tayyorlanadi: yumaloq kallakli bolt, shplintga mo‘ljallangan teshikli yumaloq kallakli bolt, kallagi vilkali bolt (11.7-rasm, a, b, c). Tashlama boltlar B va C aniqlikda tayyorlanadi. B sinf aniqlikdagi, 1- bajarilishdagi, rezbasining diametri 6 mm., joiz o‘lchami maydoni 6g., uzunligi 32 mm., mustahkamligi 6 mkm. bo‘lgan tashlama boltning belgilanishiga misol: Bolt
M6-6gx32.36.C.016 O‘zDSt 7798:2003.
Yuklarni ko‘tarish va tushirishda ishlatiladigan rim-boltlar, qurilish konstruksiyalarini mustahkamlash uchun poydevorga betonlanadigan boltlar diametri 12 mm.dan 140 mm.gacha tayyorlanadi.

11.7-rasm