1 shavkat zokirov
O'zbekistan - Eron munosabatlari
Download 0.78 Mb. Pdf ko'rish
|
1 shavkat zokirov
|
O'zbekistan - Eron munosabatlari.
1. Siyosiy sohada. Eron Islom Respublikasi 1991 yilning 25 dekabrida O'zbekistan Respublikasining mustaqilligini rasman tan oldi. 1992 yil 10 mayda O'zbekiston va Eron o'rtasida diplomatii munosabatlar o'rnatildi. Eron Islom Respublikasining 133 Toshkentdagi zlchixonasi 1992 yil noyabr oyida va O'zbekiston Respublikasining Tehrondagi zlchixonasi 1995 yil may oyida ochilgan. 2000 yilning 10-11 iyun kunlari O'zbekistan Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning Iqtisodiy Hamkorlik Tashkilotiga a'zo davlatlar rahbarlarining sammitidagi ishtiroki doirasida uning Eronga amaliy tashrifi bo'lib o'tdi. Tashrif davomida sarmoyalarni rag'batlantirish, giyohvand moddalarning noqonuniy tarqatilishiga qarshi kurash, uyushgan jinoyatchilik va terrorizmga qarshi kurash, bojxona za ekstraditsiya soxa lari da hamkorlik qilishga oid hujjatlar imzolandi. 2002 yilning 26-28 aprel kunlari Eron Islom Respublikasi Prezidenta S.MDotamiy O'zbekistonga rasmiy tashrif bilan keldi. 2003 yil 17-18 iyun kunlari esa O'zbekistan Respublikasi Prezidenta I.A.Karimovning Eronga rasmiy tashrifi bo'lib o'tdi. Safar davomida ikki davlat o'rtasidagi munosabatlarni rivojlantirishga yo'naltirilgan 7 ta hujjat imzolandi. SHuningdek, mazkur tashrif yaku-nida Eron, Afg'oniston va O’zbekistan o'rtasida Transafg'on transport yo'lagini barpo etish borasida uch tomonlama hujjat imzolandi. Ikki davlat tashqi siyosat mahkamalari o'rtasida muntazam ravishda hay'atlar almashuvi bo'lib o'tmoqda. 2004 yilning 18 mayida Eron Islom Respublikasi Tashqi ishlar vaziri KXarroziy O'zbekistonga tashrif buyurdi. Safar chog'ida tashqi ishlar vazirliklari o'rtasida maslahatlashuvlarni faollashtirysh, ikki tomonlama imzolangan bitim va shartnomalarga amaliy tus berish, terrorizm va giyohvand moddalar savdosiga qarshi kurashda hamkorlik qilish, Afg'oniston masalasi bo'yicha yyyosiy muloqotlarni davom ettirish, transport va kommunikatsiya sohasidagi aloqalarni rivojlantirish va boshqa masalalar yuzasidan fikr almashildi. Muzokaralar natijasiga kura, tomonlar O’zbekistan Respublikasi hukumatiga Eron tomonidan 2,5 mln. dollar mikdorida grant berylishi to'g'risida va ikki mamlakat Tashki ishlar vazirliklary o'rtasida o'zaro hamkorlik to'g'risida Anglashuv Memorandumlarini imzoladilar. 2005 yilning 4-6 yanvar kunlari O'zbekistonga Eron prezi-dentining birinchi o'rinbosari MR.Orif bosh- chiligadagi hay'at tashrif buyurdi. Bo'lib o'tgan muloqotlar natijasiga ko'ra, savdo- 134 iqtisodiy hamkorlikni yanada chuqurlashtirishga qaratilgan 7 ta hujjat imzolandi. Hozirgi kunda O’zbekistan va Eron munosabatlarining shartnomaviy-xuquqiy asosini 57 ta.imzolangan hujjat tashkil etadi. Bugun-gi kunda Eronning Markaziy Osiyo davlatlariga nisbatan olib borayotgan tashqi siyosaty bu mintaqadagi faoliyatedoirasini kengaytirish, asosiy e'tiborni savdo-iktisodish! hamkorlik masalalariga qaratib, ular zaminida asosiy maqsadni - mintaqadagi transport infratuzilmasini Eron yo'nalishiga qaratish bilan mintaqadagi energetika, mineral yoqilg'ilar va xom ashyo zaxiralari taqsimotida ishtgfok etishga qaratilgan. Eron rahbariyati O'zbekistonga Markaziy Osiyodagi muhim davlat sifatida qarab, yuqori darajadagi tashriflarni tashkil etish orqali respublikamiz bilan turli sohalardagi munosabatlarni faollashtirishga intilmoqda. 2. Savdo-iqtisodiy sohadagi aloqalar. Tovar ayirboshlash. 2004 yilning dastlabki 10 oyi davomida O'zbekiston va Eron o'rtasi-dagi tovar ayirboshlash hajmi o'tgan yilning aynan shu davriga nisbatan 50,4 foizga o'sib, 288 mln. AKD1 dollarini tashkil etdi. Bu-gungi kunda Eron Islom Respublikasi O'zbe-kistonning 10 ta yetakchi savdo hamkori qatoridan joy olgan. Eksportning asosiy ulushini paxta tolasi, rangli metallar va undan yasalgan buyumlar, qora'metallar va metall buyumlar, mineral yoqilg'i, neft va uni qayta ishlashdan olingan mahsulotlar, mexanik dastgohlar, xizmatlar, o'g'itlar, kimyoviy shtapel tolalari va hokazolar tashkil etdi. Importning aksariyat qismi bog'dorchilpk mahsulotlari, o'simlik va hayvon yog'lari, poyabzal, kimyoviy iplar, kir yuvish vositalari, gilam va gilam mahsulotlari, plastmassa va undan tayyorlangan buyumlar, xizmatlar, to'qimachilik mahsulotlari, organik kimyoviy mahsulotlar, kofe, quruq choy, shirinliklar va dori-darmonlardan iborat. 2005 yil 4 yanvarda O’zbekistan Respublikasi Prezidenta I.A.Karimov Oqsaroy qarorgo-hida Eron Islom Respublikasi Prezidentining birinchi o'rinbosari Muhammad Rizo Orifni kabul kildi. Muzokaralarda ikki tomonlama munosabatlar, mintaqaviy xavfsizlik, qo'shni mamlakat bo'lgan Afg'onistondagi ijtimoiy-siyosiy vaziyat va tomonlgrni qiziqtirgan 135 boshqa masalalar yuzasidan atroflicha fikrlar almashilar ekan, avvalo, Prezidentimiz I.A.Karimov tashabbusi bilan imzolangan Markaziy Osiyoni Fors ko'rfazi bilan bog'laydigan Transafg'on yo'lagini barpo etish to'g'risidagi uch tomonlama hujjatning ahamiyati, uning amalga oshirilish jarayonida ketayotgan hamkorlik, mamlakatlarimiz o'rtasidagi sog'liqni saqlash, madaniyat, ilm-fan kabi ijtimoiy sohalardagi aloqalarni yanada rivojlantirish haqidagi masalalar muhokama qilindi. Eron Islom Respublikasi birinchi vitse Prezidenti Muhammad Rizo Orif mamlakatimizning bir qator vazirlik va idoralarida, Toshkent Davlat SHarqshunoslik institutida bo'lib, muzokaralar va kiziqarli muloqotlar o'tkazdi. Institutsional sohadagi hamkorlik. 1993 yilning 18 oktyabrida imzolangan Protokol asosida O’zbekistan Respublikasi bilan Eron Islom Respublikasi o'rtasida savdo-iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy hamkorlik bo'yicha hukumatlararo komissiya tashkil etilgan. 2004 yilning 19-20 avgust kunlari Tehron shahrida bo'lib o'tgan o'zbek-eron qo'shma komissiyasining 6-yig'ilishi yakuniga ko'ra, iqtisod, savdo, transport kommunikatsiyalari va boshqa sohalarda hamkorlik qilish va ularning huquqiy asoslarini rivojlantirish to'g'risida Protokol imzolandi. Bugungi kunda O'zbekistonda Eron sarmoyasi ishtirokida tashkil etilgan 50 dan ortiq korxona faoli-yat ko'rsatmokda. SHulardan 40 tasi qo'shma korxona, 13 tasi esa to'liq Eron sarmoyasi asosida ish olib bormoqda. Mazkur korxonalar, asosan, xalq iste'moli mollari, qandolat, tikuvchilik va qishloq xo'jalik mahsulotlari, qurilish materiallari hamda gilamlar ishlab chiqarish, shuningdek, yuk ta-shishga ixtisoslashgan. Transport yeohasidagi hamkorlik. Yo'lovchi va yuklarni avtotransport bilan ikki tomonlama tashish O’zbekistan Respublikasi huku-mati va Era» Islom Respublikasi hukumati o'rtasida 1993 yil 18 oktyabrda imzolangan avtomobil qatnovi to'g'risidagi bitimga binoan tartibga solinadi. O’zbekistan transport tashkilotlari eksport-import yuklarini tashishda Eron transport kommunikatsiyalaridan foydalanmoqda. Temir yo'l transporti. O’zbekistan temir yo'lchilari faol ishtirok etgan Tejan - Saraxs - Bandar- Abbos temir yo'l yo'nalishi-ning ishga tushirilishi Markaziy Osiyo mintaqasida 136 joylashgan davlatlarga Fors ko'rfazi orqali jahon bozoriga chiqish im-koniyatini berdi. 2000 yilning 1 noyabrida «O’zbekistan temir yo'llari» DATYKsi va «Eron temir yo'llari» o'rtasida «Maxsus konteyner poyezdining qatnov tartibi» to'g'risi-da imzolangan shartnoma asosida Oq Oltin -Bandar-Abbos yo'nalishida konteyner poyezdlari qatnamoqda. SHuningdek, O'zbekistan gi mux;im davlat sifatida qarab, yuqori darajadagi tashriflarni tashkil etish orkdli respublikamiz bilan turli soxdlardagi mu-nosabatlarni faollashtirmshga intilmokda. 2.SavdO"Itstmsodiy soxddagi alokalar. Tovar ayirboshlash. 2004 yilning dastlabki 10 oyi davomida O'zbekiston va Eron o'rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi utgan yilning aynan shu davriga nisbatan 50,4 foizga usib, 288 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Bugungi kunda Eron Islom Respublikasi O'zbekistonning 10 ta yetakchi savdo hamkori qatoridan joy olgan. Eksportning asosiy ulushini paxta tolasi, rangli metallar va undan yasalgan buyumlar, qora metallar va metall buyumlar, mineral neft va uni qayta ishlashdan olingan mahsulotlar, mexanik dastgohlar, xizmatlar, o'g'itlar, kimyoviy shtapel tolalari va xakazolar tashkil etdi. Importning aksariyat tsismi bog'dorchilyak maxsulotlari, usimlik va xayvon yoglari, poyabzal, kimyoviy iplar, kir yuvish vositalari, gilam va gilam maxsulotlari, plastmassa va undan tayyorlangan buyumlar, xizmatlar, to'qimachilik mahsulotlari, organik kimyoviy mahsulotlar, kofe, quruk; choy, shirinliklar va dori-darmonlardan iborat. 2005 yil 4 yanvarda O’zbekiston Respublikasi Prezidenta I.A.Karimov Otssaroy k;arorgo-x;ida Zron Islom Respublikasi Prezidentining birinchi urinbosari Mux;ammad Rizo Orifni kdbul shldi. Muzokaralarda ikki tomonlama munosabatlar, mintakaviy xavfsiz-lik, tsushni mamlakat bulgan Afgonistonda-gi ijtimoiy-siyosiy vaziyat va tomonlarni boshqa masalalar yuzasidan atroflicha fikrlar almashilar ekan, avvalo, Prezidentimiz I.A.Karimov tashabbusi bilan imzolangan Markaziy Osiyoni Fors gsurfazi bilan bogaaydigan Transafgon yulagini barpo etish to'g'risidagi uch tomonlama xujjatning axdmiyati, uning amalga oshirilish jarayonida ketayotgan hamkorlik, 137 mamlakatlarimiz urtasidagi soglig'i sagugash, madaniyat, ilm-fan kabi ijtimoiy soxalardap aloqalarni yanada rivojlantirish haqida; masalalar muxokama k;ilindi. Eron Islod Respublikasi birinchi vitse Prezident! Muxdmmad Rizo Orif mamlakatimizning bir qator vazirlik va idoralarida, Toshkent Davlat SHarkdgunoslik institutida bulib, muzokaralar va kizikarli mulokrtlar utkazdi. Institutsional soxadagi xamkorlik. 1993 yilning 18 oktyabrida imzolangan Protokol asosida O’zbekiston Respublikasi bilan Eron Islom Respublikasi urtasida savdo-iktisodiy va ilmiy- texnikaviy xamkorlik buyicha xukumatlararo komissiya tashkil etilgan. 2004 yilning 19-20 avgust kunlari Texron shaxri-da bulib o'tgan o'zbek-eron kushma komissiyasining bu yig'ilishi yakuniga ko'ra, iqtisod, savdo, transport kommunikatsiyalari va boshqa soxalarda xamkorlik qilish va ularning Xukukiy asoslarini rivojlantirish tug'risida Protokol imzolandi. Bugungi kunda O'zbekistonda Eron sarmoyasi ishtirokida tashkil etilgan 50 dan ortik korxona faoli-yat kursatmokda. SHulardan 40 tasi kushma korxoad, 13 tasi esa tulik, Eron sarmoyasi asosida ish olib bormokda. Mazkur korxonalar, asosan, xalk, iste'moli mollari, qandodat, tikuvchilik va kyashlok, xujalik maxsulotlari, kurilish materiallari xamda gilamlar ishlab chikdrish, shuningdek, yuk tashishga ixtisoslashgan. Transport soxasidagi xamkorlik. Yulovchi va yuklarni avtotransport bilan ikki tomonlama tashish O'zbekistan Respublikasi xukumati va Eron Islom Respublikasi hukumati urtasida 1993 yil 18 oktyabrda imzolangan avtomobil katnovi tug'risidagi bitimga binoan tartibga solinadi. O’zbekiston transport tashkilotlari eksport-import yuklarini tashishda Eron transport kommunikatsiyalaridan foydalanmokda. Temir yul transporti. O’zbekistan temir yulchilari faol ishtirok etgan Tejan- Saraxs - Bandar- Abbos temir yul yunalishining ishga tushirilishi Markaziy Osiyo mintakasida joylashgan davlatlarga Fors kurfazi orkali jaxon bozoriga chikish imkoniyatini berdi. 2000 yilning 1 noyabrida «O'zbekiston temir yullari» DATYKsi va «Eron temir yullari» o'rtasida «Maxsus konteyner poyezdining katnov tartibi» turrisi-da 138 imzolangan shartnoma asosida Ok, Oltin-Bandar-Abbos yunalishida konteyner poyezdlari katnamokda. SHuningdek, O’zbekiston yuklari temir yo'l va dengiz orqali Toshkent- Beynau-Oqtov - Bandar Xazar yo'nalishida ham tashilmoqda. 2003 yilning iyun oyida Tehronda Afg'oniston O'tish Islom Davlati, Eron Islom Respublikasi va O’zbekistan Respublikasi o'rtasida uch tomonlama bitim imzolandi. Ushbu hujjatda xalqaro transafg'on transport yo'lagini barpo etish ko'zda tutilgan bo'lib, loyihaning amalga oshirilishi Afganistan uchun doimiy daromad manbai bo'lib qoladi, O'zbekiston va Eron o'rtasidagi savdo-iqtisodiy aloqalar-ni, o'zaro tovar ayirboshlash hajmini ken-gaytiradi. 2005 yilning 5 yanvar kuni Toshkent shahrida ushbu transport tizimini shakllantirish bo'yicha Davlatlararo Muvofiqlashtirish Kengashining Nizomi qabul qilindi. Xavo transportы. 1993 yilning 17 martida «O'zbekistan havo yo'llari» milliy aviakompaniyasi va Eronning fuqaro aviatsiyasi tashkiloti o'rtasida Toshkent - Mashhad - Bahrayn va qaytish yo'nalishida o'zbek aviakompaniyasi hamda Tehron- Toshkent-Almati va qaytish yo'nalishida Eron aviakompaniyasi qatnovlarini amalga oshirish bo'yicha Anglashuv memorandumi imzolandi. SHu asosda 1994 yilning avgustidan boshlab «Eron eyr» aviakompaniyasining A-310 rusumli havo kemalari haftasiga bir marta Tehron - Toshkent - Almati - Toshkent - Tehron yo'nalishi bo'yicha muntazam havo qatnovini amalga oshirmoqtsa. 2005 yilning 4 yanvar kuni Toshkent shahrida ikki mamlakat mutasaddi tashkilotlari o'rtasida «O'zbekistan havo yo'llari» milliy aviakompaniyasi tomonidan Toshkent-Tehron-Toshkent yo'nalishi bo'yicha havo qatnovini yo'lga qo'yish xususida Bitim imzolandi. 3. Ikki mamlakat vazirlik va idoralari o'rtasidagi hamkorlik. O'zbekistan Respublikasi Giyohvand moddalarni nazorat qilish milliy markazi 2000 yilning 11 iyuni da O’zbekistan Respublikasi hukumati va Eron Islom Respublikasi hukumati o'rtasida imzolangan «Giyohvand va psixotrop modda-larning noqonuniy aylanishiga karshi kurashda hamkorlik to'g'risida»gi memorandum doirasida Eron Prezidenta huzuridagi 139 Giyohvand moddalarni nazorat qilish idorasi bilan hamkorlik olib bormoqda. 2001- 2004 yillarda O'zbekiston va Eronning tegishli idoralari o'rtasida giyohvand moddalarni nazorat qilish, ularning noqonuniy aylanishiga qarshi kurash, giyohvandlikka chalinishning oldini olish va davolash yuzasidan amaliy muloqotlar o'tkazish, tajriba va ma'lumot almashish maqsadida hay'atlar almashuvi bo'lib o'tdi. O'zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo'mitasi va Eron Respublikasi bojxona xizmatlari o'rtasidagi o'zaro hamkorlik 1992-2002 yillar oralig'ida imzolangan qator huquqiy hujjatlar asosida tartibga solinadi. Ikki mamlakat bojxona to'lovlarini tartibga solish, o'zaro hay'atlari va ma'lumotlar almashish, giyohvand va psixotrop moddalarning g'ayriqonuniy aylanishiga qarshi kurash borasida o'zaro manfaatli hamkorlik olib bormoqdalar. O'zbekiston Respublikasi CHkalov nomli Toshkent aviatsiya ishlab chiqarish birlashmasi Eron aviakompaniyalarining havo kemalariga xizmat ko'rsatish ishlarini amalga oshirmoqda. Hozirgi kunga qadar korxonada Eron aviakompaniyalarining samolyotlari 18 bor texnik ko'rikdan o'tkazildi va juz'iy ta'mirlandi. 2001 yildan boshlab “O'zbekiston havo yo'llari” milliy aviakompaniyasining O'quv-mashg'ulot markazida 30 nafar eronlik uchuvchi va texnik xodim o'z malakasini oshirdi. Sog'liqni saqlash sohasida. 2002 yilda Samarqand shahridagi Panjob madaniyat markazidan Eron Islm Respublikasi bilan hamkorlikda Panjob shifoxonasi ochildi. SHuningdek, Samarqandda Eronning “Doktor Obiddiy” farmatsevtika shirkati bilan qo'shma korxona tuzildi. O'zbekiston Respublikasi Sog'liqni saqlash vazirligi Dori- darmonlar va tibbiyot texknikasi sifatini nazorat qilish Bosh boshqarmasi tomonidan “Doktor Obiddiy” shirkatining 18 turdagi dori-darmonlarini O'zbekistonning tibbiyot sohasida qo'llashga ruxsat berilgan. Madaniyat sohasida. O'zbekiston Respublikasi bilan Eron Islom Respublikasi o'rtasida madaniy hamkorlikning shartnomaviy-huquqiy asosi mavjud emas. Ikki davlat o'rtasidagi madaniy va ma'rifiy aloqalar 1999 yilning 8 senyatyabr kuni ta'sis 140 etilgan “O'zbekiston-Eron” do'stlik jamiyati doirasida olib borilmoqda. Ushbu jamiyat sa'y-harakatlari bilan olimlar va ziyolilarning o'zaro tashriflari amalga oshirilmoqda. Download 0.78 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|