1. “Soliq nazariyasi” fani ijtimoiy-iqtisodiy fan sifatida. Fanining boshqa iqtisodiy fanlar bilan bog‘liqligi. Fanni o‘rganish usullari

3. Davlat soliq qo‘mitasining vazifalari va funktsiyalari

Davlat soliq qo‘mitasining huquqlari uning boshqaruv faoliyati to‘g‘risida tasavvur beradi. Davlat idorasining huquqlari – biron bir vazifani amalga oshirish mumkinligi me’yoridir, uning burchi esa - mazkur vazifani tegishlicha amalga oshirish me’yoridir. Davlat idorasining funktsiyasi tegishlicha hatti-harakat me’yori sifatida biron-bir boshqaruv harakatini ko‘rsatish chog‘ida kamroq konkretlashtirilgan burchdan farq qiladi, me’yo­riy tarzda umumiy ko‘rinishda ifodalangan bir qator tipik burchlarning umumlashgani sifatida qaraladi.

Huquqlar bilan majburiyatlar o‘rtasidagi farq ularni amalga oshirishning o‘ziga xos xususiyatlarida namoyon bo‘ladi. Huquqlar davlat organiga u yoki boshqa masalalarni hal etishda tanlash erkinligini beradi. Majburiyatlar organning faoliyat yuritishini qat’iy tartibga solib turadi, ularni amalga oshirish shart-sharoitlari esa, qonunda aniq ifodalangan bo‘lishi lozim.

Davlat soliq xizmati organining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

- soliq qonun hujjatlariga rioya etilishi, soliqlarning to‘g‘ri hisoblanishi, soliqlar to‘liq va o‘z vaqtida to‘lanishi ustidan nazoratni amalga oshirish;

- soliq qonun hujjatlariga rioya etishda zarur shart-sharoitlarni ta’minlash, soliq majburiyatlarini bajarishda soliq to‘lovchilarga yordam ko‘rsatish;

- soliq siyosatini amalga oshirishda bevosita ishtirok etish;

- soliq solish sub’ektlari va ob’ektlarini to‘liq va o‘z vaqtida hisobga olishni ta’minlash;

- soliqqa doir xuquqbuzarliklarni aniqlash, oldini olish va bartaraf qilish;

- nazorat qiluvchi organlar tomonidan xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar moliya-xo‘jalik faoliyatini tekshirish va taftish qilishlarni muvofiqlashtirish.

O‘ziga yuklatilgan vazifalarga muvofiq Davlat soliq qo‘mitasi quyidagi funktsiyalarni bajaradi:

1. Qonun hujjatlariga rioya qilinishi, soliqlar to‘g‘ri hisoblangani, to‘liq va o‘z vaqtida to‘lanishi ustidan dav­lat nazoratini amalga oshiradi, ana shu maqsadda:

- soliq solish ob’ektlari va sub’ektlarini hisoblangan va to‘langan soliqlarni to‘liq hamda o‘z vaqtida hisobga olishni, jismoniy shaxslar tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanishining qonun hujjatlarida belgilangan tartibga rioya qilinishi ustidan nazoratni ta’minlashga doir;

- soliq qonun hujjatlarini buzish faktlarini to‘plash, tahlil qilish va baholashga hamda soliqqa oid huquqbuzarliklarga imkon beruvchi sabab va sharoitlarni bar­taraf etish bo‘yicha takliflar kiritishga doir;

- yuridik va jismoniy shaxslarga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ularni ro‘yxatga olish (identi­fikatsiya) raqamlarini bergan holda soliq to‘lovchilar sifatida ularni hisobga qo‘yish haqida hujjatlarni berishga doir;

- soliqlar tushimini ta’minlash ishida topshiriqlarni bajarish natijalarini tahlil qilishga doir;

- jismoniy shaxslar daromadlarini yalpi deklaratsiyalash tizimini bosqichma-bosqich joriy etishga doir;

- xorijiy investorlarning investitsiya faoliyatini so­liqlar yordamida tartibga solish choralarini ishlab chiqishga, hukumatlararo bitimlar va shartnomalarni tayyorlash va tuzishga, soliq siyosatini, shuningdek, ikki tomonlama soliq solishni bartaraf etish bo‘yi­cha bitimlarni muvofiqlashtirishga doir;

- muddatida to‘lanmagan soliqlarni undirishga, musodara qilingan, egasiz mol-mulk, xazinalarni, shuningdek, meros qoldirish huquqi buyicha davlatga yoki fuqarolarning o‘zini- o‘zi boshqarish organlariga o‘tgan mol-mulkni hisobga olish, baholash va sotish ustidan nazorat qilishga doir ishlarni tashkil etadi.

2. Yagona umumdavlat soliq siyosatini amalga oshirishda ishtirok etadi, ana shu maqsadda:

- soliq qonun hujjatlarini takomillashtirish bo‘yicha uslubiy ishlarni olib boradi;

- O‘zbekiston Respublikasining Moliya vazirligi va O‘zbekistan Respublikasining boshqa vazirlik hamda idoralari bilan hamkorlikda O‘zbekistan Respublikasi hududida ijro etish uchun majburiy bo‘lgan soliq qonun hujjatlarini qo‘llash masalalari bo‘yicha yo‘riqnoma va boshqa me’yoriy hujjatlarni belgilangan tartibda e’lon qiladi;

- byudjetga soliqlar tushishi prognozini ishlab chiqishda ishtirok etadi;

- soliqlarni hisoblab yozish va to‘lash bilan bog‘liq hisob-kitoblar, deklaratsiyalar va boshqa hujjatlar shakllarini ishlab chiqadi;

- soliq qonun hujjatlari bo‘yicha me’yoriy hujjatlar to‘plamlarini tayyorlaydi va nashr etadi. O‘z qo‘l ostidagi organlarni qonun va yo‘riqnomaviy materiallar, soliq to‘lovchilarni hisobga olish shakllari bi­lan ta’minlash bo‘yicha choralar ko‘radi.

3. Yuridik va jismoniy shaxslarning huquqlari va qonunlarda muhofazalanadigan manfaatlarini himoya qiladi, soliq solish masalalari va soliq qonun hujjatlarini buzishlar bo‘yicha shikoyat va arizalarni belgilangan tartibda ko‘rib chiqadi, ana shu maqsadda:

- soliq qonun hujjatlari masalalari bo‘yicha me’yoriy hujjatlarni soliq to‘lovchilarga o‘z vaqtida etkazilishini ta’minlaydi;

- soliq qonun hujjatlari to‘g‘risidagi axborotni nashr etish, ko‘paytirish va qo‘l ostidagi tashkilotlarga etkazish uchun servis markazlar faoliyatini, soliq to‘lov­chilarni soliqlarni to‘g‘ri hisoblash, hisobot va deklaratsiyalarni taqdim etishga o‘rgatishni, shuningdek, maslahat xizmatlari ko‘rsatishni tashkil etadi.

4. O‘zbekiston Respublikasini iqtisodiy rivojlantirish yo‘nalishlaridan kelib chiqib va davlat soliq xizmati organlari tomonidan soliq qonun hujjatlari qo‘llanishi amaliyotini hisobga olib, davlat soliq xizmati organlari ishining ustun yo‘nalishlarini belgilaydi, ular faoliya­tini takomillashtirishga doir kompleks dasturlarni ishlab chiqadi va amalga oshiradi, davlat soliq xizmati organ­lari faoliyatini tartibga soluvchi qonun hujjatlari va boshqa me’yoriy hujjatlar loyihalarini ishlab chiqadi hamda belgilangan tartibda kiritadi.

5. Xuquqni muhofaza qilish organlari bilan hamkorlikda soliqqa doir huquqbuzarliklarga qarshi kurashning uzoq muddatli va joriy dasturlarini ishlab chiqadi va amal­ga oshiradi.

6. Soliq qonun hujjatlarini buzishlar to‘g‘risidagi arizalar, xabarlar va boshqa ma’lumotlarni tekshiradi.

7. Xizmat vazifalarini bajarayotganida davlat soliq xizmati organlari mansabdor shaxslari faoliyatining xavfsizligini ta’minlaydi.

8. Qonun hujjatlariga muvofiq soliq to‘lovchi to‘g‘risidagi ma’lumotlar sir saqlanishiga doir ishlarni tashkil etadi.

9. Qo‘l ostidagi bo‘linmalar faoliyati ustidan nazoratni amalga oshiradi.

10. Davlat soliq xizmati hududiy organlarining kadrlarni tanlash va joy-joyiga qo‘yish bo‘yicha ishini tashkil etadi, kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va ular malakasini oshirishni yo‘lga qo‘yadi, ana shu maqsadda davlat so­liq xizmati organlari idoralarini tayyorlash, qayta tayyo­rlash va ular malakasini oshirish bo‘yicha markazlar tash­kil etadi.

11. Davlat soliq xizmati organlari xodimlari lavozimlarining tavsifnomalarini ishlab chiqadi, rahbarlar va mutaxassislarni attestatsiyalashni, ularga belgilan­gan tartibda maxsus unvonlar berilishini amalga oshiradi.

12. Davlat soliq xizmati organlari ishining samarali bo‘lishini ko‘zlab:

- soliq axborotini qabul qilish, qayta ishlash, uzatish va saqlashning eng sermehnat jarayonlarini avtomatlashtirish maqsadida soliq, tushumlari, barcha soliq to‘lovchi yuridik va jismoniy shaxslar to‘g‘risidagi ma’lumotlarga ishlov berishning yagona kompyuter tizimini yaratadi va undan foydalanadi, soliq to‘lovchi yuridik va jismoniy shaxslarning yagona reestrini shakllantiradi va yuritadi;

- davlat soliq xizmati organlarining moddiy-texnika ta’minotini, materiallar va uskunalarga ajratilgan fondlardan foydalanish ustidan nazoratni amalga oshiradi;

- davlat soliq xizmati organlarining ijtimoiy rivojlanish va moddiy-texnika ta’minoti maxsus fondini to‘g‘ri shakllantirish, taqsimlash va ishlatish ustidan nazorat qiladi;

- soliqlar va soliq to‘lovchilarni hisobga olishning yagona kompyuter tizimini yaratish, davlat soliq xiz­mati organlarini moddiy-texnikaviy ta’minlash, kadrlar malakasini oshirish va qayta tayyorlash maqsadida tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshiradi va xorijiy soliq organlari bilan hamkorlikni rivojlantiradi.

13. Yuridik va jismoniy shaxslarning moliya-xo‘jalik faoliyatini tekshirish hamda taftish qilishni belgilangan tartibda muvofiqlashtiradi, nazorat qiluvchi organlar tomonidan xo‘jalik sub’ektlari moliya-xo‘jalik faoliyati tekshirilishi va taftish qilishini to‘xtatish to‘g‘risida takliflar kiritadi. Qonun hujjatlariga muvofiq boshqa funktsiyalarni ham bajaradi.