1-son Davolash fakulteti 117-b guruh talabasi Hasanova Xonzodaning Biologiya

Regeneratsiya (
lotincha
: regeneratio qayta tiklanish) (biologiyada) — 
organizmning 
yoʻqotgan yoki jarohatlangan 

---

organlar va toʻqimalarni tiklash xususiyati (xususiy Regeneratsiya), shuningdek, uning ayrim qismlaridan bir butun 
organizmning tiklanishi (somatik embriogenez, vegetativ koʻpayish). Regeneratsiya terminini fransuz tabiatshunosi 
R.Reomyur 1712-yilda fanga kiritgan.
Odam va hayvonlarda Regeneratsiya reparativ (olib tashlangan yoki nobud boʻlgan tuzilmalar oʻrniga yangisining hosil 
bo'lishi) va fiziologik (yo'qotilgan tuzilmalar o'rniga yangisining hosil boʻlishi) boʻladi. Fiziologik R. koʻproq uchraydi 
(Mas, sut emizuvchilarda qon va ayrim epiteliy hujayralarining yangilanib turishi). R. turli hayvonlarda turlicha 
rivojlangan. Koʻpchilik tuban umurtqasiz hayvonlar (gʻovak tanlilar, boʻshliqichlilar)da tananing kichik parchasidan 
yaxlit organizm rivojlanishi mumkin. Tuban umurtqalilar (suvda va quruqlikda yashovchilar, sudralib yuruvchilar), 
shuningdek, bir qancha yuksak umurtqasizlar
(halqalilar, qisqichbaqasimonlar, ignaterililar)da koʻz qismlari, dum, ichak va toʻqimalar, odam va sut emizuvchilarda 
esa faqat ayrim toʻqimalar tiklanadi. Sharoit oʻzgarganida geteromorfoz kelib chiqishi mumkin. R. mexanizmlarini 
hujayraviy manbalar, hujayralararo va toʻqimalararo taʼsirlar, gormonlar va b. 
biologik faol moddalar taʼsiri, nerv va immun sistemalari, shuningdek, genetik omillar orqali tushuntirish mumkin. Har 
xil organlar va toʻqimalar R.sida kam ixtisoslashgan (koʻpchilik hayvonlarda) va ixtisoslashgan (tuban umurtqalilarda) 
hujayralar ishtirok etadi.
 
Gomeostaz, gomeostazis (gomeo... va yun. stasis — harakatsizlik, holat) — biologik 
sistemalarning oʻz tarkibi va xossalarining dinamik nisbiy doimiyligini saqlab qolish 
xususiyati. Gomeostaz tushunchasini amerikalik fiziolog U.Kennon (1929) taklif 
etgan. Gomeostaz biologik tuzilishning har xil darajasida namoyon boʻladi.
 
Fiziologik Gomeostaz 
Yerda hayotning 
paydo boʻlishi bilan shakllana boshlagan, 
chunki 
bir hujayralilarning 
kelib chiqishi 
hujayra 
ichida tashqi muhit sharoitidan 
farq qiladigan maxsus fizik-kimyoviy sharoitning qaror topishi bilan bogʻliq boʻlgan. 
Koʻp hujayralilarda vujudga kelgan ichki muhit ichida hujayra va toʻqimalar 

---

joylashadi, ana shu ichki muhitda Gomeostaz mexanizmlari rivojlanadi va 
takomillashib boradi. 
Evolyutsiya 
davomida 
qon aylanish
, ayirish, 
nafas olish
, hazm 
qilish va Gomeostazni boshqarishda zarur boʻlgan boshqa maxsus sistemalar vujudga 
kelgan. Dengiz umurtqasiz hayvonlarida ichki muhit suyuqligi hajmi, ion tarkibi va 
rN ini barqarorlashtiradigan gomeostatik mexanizmlar paydo boʻladi. Chuchuk suv 
va quruqlikda yashashga oʻtgan hayvonlarda, shuningdek, chuchuk suvdan dengizga 
oʻtgan umurtqalilarda osmotik faol moddalar konsentratsiyalanadi. Gomeostaz 
ayniqsa sut emizuvchilarda mukammal rivojlangan boʻlib, ularning atrof muhitga 
moslanish imkoniyatlarini oshiradi. Gomeostaz tufayli qon va toʻqima suyuqligi 
hajmi, ulardagi ionlar va osmotik faol moddalar konsentratsiyasi, qonning rN, 
undagi oqsillar, lipidlar va uglevodlar tarkibining doimiyligi saqlanib qoladi.

---