1. Спектрал усуллар. Нурланиш табиати. Нурланиш турларига мос келувчи энергиялар

2. Бугер-Беер-Ламберт қонуни. Асосий ва қўзғолган ҳолат.
Aniqlanuvshi komponentni elektromagnit nurlami yutuvshi birikmaga
aylantirgandan keyin uning miqdorini fotometrik usulda aniqlash ushun, nurlar oqimi m a’lum qalinlikdagi yutuvshi muhitdan o ’tganda uning intensivligi
qanshaga kam ayishini aniqlash kerak. Boshqasha qilib aytganda, eritma tomonidan yutilgan elektromagnit numing miqdorini aniqlash kerak.
Gaz, suyuq yoki qattiq jismni shaffof qatlami orqali o ’tayotgan elektromagnit numi yutilishini qaraymiz. Bunday qatlam orqali o ’tayotgan elektromagnit numing bir qism i modda tomonidan tanlab yutiladi. Bu holda elektromagnit numing intensivligi kamayadi. Shunday qilib, monoxromatik elektromagnit nur dastasi kyuvetaga qo’yilgan shaffof modda qatlamidan
o’tayotganda uning bir qismi qaytadi, bir qismi yutiladi va yana bir qismi esa
moddadan o ’tadi. Tushayotgan nur intensivligini Io, eritmadan o’tgan nur intensivligini I, eritm a tomonidan yutilganini Iyut va qaytgan (soshilgan) numi
Isoch deb belgilab olam iz. Bu holda moddaga tushayotgan nur intensivligi I, Iym
va ISOSh lami yig’indisiga teng bo’ladi.
Io “ I ■*" Iyut I»och
Qaytgan num ing intensivligi moddadan o ’tgan va yutilgan nurlar intensivligiga qaraganda ju d a kamdir. Bun dan tashqari, fotometrik analizda
o ’rganilayotgan eritm a va erituvshidan (yoki taqqosianadigan eritmadan)
o ’tgan yorug’lik nurlari intensivliklari solishtrriladi, bunda kyuvetalardan
qaytgan nurlar intensivliklari bir-biriga teng bo’ladi. Shuning ushun, qaytgan
nurlar intensivligini hisobga olmasa ham bo’ladi
Nur o’tayotgan eritmaning qalinligini (yorug’likning optik yo’li, kyuvetaning qalinligi) l bilan belgilab olamiz. Eritmani nur yutish intensivligini
Io/I nisbat bilan xarakterlash mumkin: eritma qansha k o ’p nur yutsa I, I0 ga
qaraganda shunsha kishik bo’ladi va Io/I nisbat shunsha katta bo'ladi. Bu nisbat ya’ni, nur intensivligini susayishi shuningdek eritm a qatlamining qalinligiga ham bog’liqdir.
Iglo/I - kattalikka eritmaning optik zishligi deyiladi. Optik zishlik A harfi
bilan belgiianadi.
A = lglo/I (2.5)
Qattiq jism, gaz yoki eritma orqali o ’tayotgan yorug’lik oqimi intensivligining kamayishi nur yutuvshi moddaning S kontsentratsiyasiga, molekulaning nur yutish qobiliyatini xarakterlaydigan e m olyar yutilish koeffitsientiga
va yorug’lik nurining optik yo’liga ya’ni kuvetaning 1 qalinligiga bog’liqdir.

A = elC	(2.6)
Shunday qilib, optik zishlik A ushun yozilgan ifoda quyidagi
ko’rinishni oladi. A = lglo/I = elC	(2.7)

Bu bog’lanishga Buger - Ber - Lambert qonunining m atem atik ifodasi deyiladi.
Buger-Ber- Lambert qonuni rentgen nurlaridan boshlab to radioto’lqinlargasha
bo’lgan elektromagnit nurlaming hamma qismlari ushun to’g ’ridir. Agar, bitta
moddaning kontsentratsiyalari Si va S2 hamda qalinligi mos ravishda 1| va I2
bo’lgan eritmalari bir xil miqdorda yorug’lik yutsa ular ushun quyidagi ifodala r o 'rin li bo'ladi.
A = el(C( = £l2C2 (2.8) va 1,C, = 12C2 (2.9)
Fotometrik tahlilda aniqlanayotgan m oddaning kontsentratsiyasini
hisoblashda (2.9) ifoda ishlatiladi.
Yorug’likni yutuvshi bir neshta birikmalar eritilgan aralashmaning optik
zishligi agar bu birikmalar bir-biri bilan o ’zaro ta’sir qilishmasa additiv xossaga egadir. Ya’ni

A um um iy= Al + A 2 + A3 + , . . + An yoki

(2.10)

A u m u m jy — ( C ] C | + E 2C 2 + £ j C 3 + + e n C n ) l ( 2 . 1 1 )
Yutilish polosalari spektming turli qismlarida joylashgan yorug’lik yutuvshi birikmalami o ’z ishiga olgan aralashmani fotometrik analiz qilishda
hisoblash ishlari ushun (2.11) tenglama ishlatiladi. Aralashmaning optik zishligini bir neshta to’lqin uzunliklarida o’ishab tenglam alar sistemasi tuziladi va
u Ci, C2, C i C n konsentratsiyalarga nisbatan eshiladi. 3. Термик анализда Андерсон назарияси.