1. Sport tibbiyotini paydo bo’lishi va rivojlanishi

2. 0 ‘zbekistonda sport tibbiyoti rivojlanishi.
Mazkur masalani xronologiya tarzda keltirish joyiz deb topildi. 1920-yili sobiq Turkiston Respublikasining Markaziy Qo‘mitasi Turkiston frontining Inqilobiy-Harbiy Kengashida barcha uchun harbiy o‘qish zarurligi haqida dekret-qaror qabul qilingan boMib, unga ko4ra, 8 yoshdan to 16 yoshgacha boMgan maktab bolalari «Umumo6qish», 16- 18 yoshdagilar esa, harbiy tayyorgarlikni o4ishlari kerak boigan. Bu paytda, yoshlarni chaqiriqqa tayyorlash vazifasi, shifokor-yo’lantiruvchilarga topshirilgan edi. 1923-yili «Umumo'qish» boshqarmasi qoshida sobiq Turkiston Respublikasi Xalq Komissariyatining qaroriga binoan, o‘lka jismoniy tarbiya kengashi tashkil etildi. Shu yili bolalar muassasalarida jismoniy tarbiyani yo‘lga qo‘yish moMjallangan. Ayni damlarda shifokorlarga jismoniy tarbiya bilan shug4ullanuvchilaming jismoniy jihatdan rivoj topishi va sihat-salomatligining darajasini aniqlash va ulami tayyorgarliklari hamda rivoj topishiga ko‘ra guruhlarga taqsimlash vazifalari yuklatilgan bo’lgan. 1924-yili Qo‘qon shahrida 2-maktab-profilaktik-ambulatoriya faoliyat ko6rsata boshlagan. 1925-yili Jismoniy tarbiya bayramiga tayyorgarliklar va uni o'tkazish ishlari amalga oshirildi. Mazkur jarayonda ishtirok etuvchilami albatta tibbiyot ko‘rigidan o‘tkazish kerakligi talabi qo‘yildi va shifokorlar tomonidan ayrim sport turi bilan shug‘ullanuvchilarda ushbu sport turining ta’sirini o’rganish boshlandi. 1926-yili Samarqand shahrida jismoniy tarbiya kasaba uyushmasining 1-bayrami octkazildi. Qatnashuvchilarni musobaqalardan oldin qo‘shimcha ravishda tashkil qilingan shifokor ko‘rigidan o‘tkazildi. Oqibatda, musobaqalarda sog‘lom va jismoniy tayyorgarligi yaxshi bo‘lganlar uchun qatnashish imkoniyati yaratildi. 1928-yiIi iyul oyida Butun 0 ‘zbekiston jism oniy tarbiya bayrami o‘tkazildi. Mazkur bayramni o‘tkazishdan 1,5 oy muqaddam Respublika sogMiqni saqlash Xalq komissariati tomonidan, tarkibi 5 kishidan iborat shifokor-nazorat qo‘mitasi tashkil etilib, uning raisi etib shifokor I.I.Ilinskiy tayinlandi. 1934-yildan boshlab, jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanuvchilarning sihat-salomatligini chuqurroq usullar yordamida o‘rganila boshlandi. Bu paytda, antropometrik usullardan tashqari, yurak qorK tomir tizimining faol holatini aniqlovchi usullar ham qo’lanila boshlandi. Ayni maqsadda, 1 marta bajariladigan turgan joyda 60 karra sakrash, 20 marta o6tirib-turish, 3 daqiqa va 15 soniya mobaynida turgan joyda yugurish sinamalari qo‘llanildi. 1935-yildan boshlab, sport bilan shug’ullanuvchilarni tekshirish tarkibiga, qon bosimini jismoniy yuklamagacha va undan keyin o‘lchash usuli kiritildi. 1937-yili shifokor I.I.Ilinskiy 0 ‘zbekistonda ilk bor «Issiq sharoitda sport yuklamalarini yurak-qon tomir tizimiga ta’siri» mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini yoqladi. 1946-yildan boshlab, Respublikaning Toshkent, Samarqand, Farg‘ona va boshqa shaharlarida shifokor-jismoniy tarbiya xonalari faoliyat yurita boshladi va uning tarkibiga shifokor-nazoratchi vazifasiga shifokor O.M.Jegallo tayinlandi. Shu yili Toshkentda shifokorlar malakasini oshirish 0 ‘rta Osiyo institutida shifokor-nazorati va jismoniy tarbiya kafedrasi tashkil etilib, uni dosent I.I.Linskiy boshqara boshladi. Kafedra xodimlari Toshkent shahridagi toifali va usta sport bilan shug‘ullanuvchilarga ham xizmat ko‘rsata boshlashdi. 1947-yili Respublikaning har bir viloyatida 35 tadan shifokor o‘rinlari tashkil etildi. Maqsad - jismoniy tarbiya harakatini tibbiy jihatdan ta’minlash. 1948-yili Respublika Sog‘liqni saqlash vazirligini iyun oyidagi buyrug‘iga binoan Toshkentda Respublika darajasidagi jismoniy tarbiyashifokor uslubiy Markazi ochilib, uning tarkibida 5 ta shifokor bo‘lib, Markaz rahbari etib, shifokor O.M.Jegallo tayinlandi. Keyinchalik Samarqand, Andijon, Buxoroda tarkibida 3 tadan shifokorlar bo‘lgan Markazlar tashkil etildi. 16 Shu yildan boshlab, sportchilar tanasining naqadar chiniqqanligini aniqlash maqsadida, S.P.Letunov sinamasi qo‘llanila boshlandi.