1. Statsionar faza mikroorganizmning oziqa muhtga tushgandan boshlab

Ba’zi bakteriyalarda jinsiy jarayon ham ko`zatilib, unga kon’yugatsiya deyiladi. Bu xil ko`payish haqida «Bakteriyalar genetikasi» mavzusida axborot beriladi.SHunday qilib, o`sish va ko`payish natijasida mikroorganizmlar koloniyasi hosil bo`ladi.. Ularning ko`ayishi juda katta tezlikda amalga oshadi.Generatsiya vaqti mikroorganizm turi, yoshi, tashqi muhit (oziqa muhit tarkibiga, temperaturaga, rN) ga og’liq ; Generatsiya vaqtini eng optimal muddati 20—30 minut bo`lsa, 2 soatda 6 ta generatsiya olish mumkin. Odamning shuncha avlodini olish uchun esa 120 yil vaqt lozim. Ammo bakteriyalar uzok vaqt 20
minutlik generatsiya yuli bilan ko`paya olmaydi. Agar ular bir xil jadallikda ko`p ayganda edi, bir dona ye. coli 24 soatdan so`ng 272 yoki 1022 avlod qoldirgan bular edi, bu esa 10 minglab tonnani tashkil qiladi va yana 24 soatdan so`ng, bakteriyani o`sishi shu tarzda davom etsa, tuplangan massani yer shari massasidan bir necha marta ogir bo`lib chiqar edi. Ammo, amalda bunday bulmaydi, chunki ozuqa moddalarning yetishmasligi, hosil bo`lgan mahsulotlar bakteriyaning ko`ayishini cheklaydi. Oziqa muhti oqib to`rganda bakteriyalar 15 — 18 minutda bo`linib turadi. Suyuq oziqa muhtda bakteriyalarni o`sish tezligini vaqtga qarab o`zgarishini ko`zatish mumkin. Oziqa muhtga tushgan mikroorganizmlar avvalo unga moslashadi, so`ng tezlik bilan ko`payadi va maksimumga chiqadi. Oziqa moddalarning kamayishi va hosil bo`lgan maxsulotlarning ko`ayishiga qarab o`sish sekinlashadi va tuxtaydi. Bakteriyaning rivojlanish sikli bir necha fazadan tashkil topadi:
1. Statsionar faza — mikroorganizmning oziqa muhtga tushgandan
boshlab,
1 — 2 soat davom etadi. Bu fazada hujayra soni ortmaydi.
2. Lag faza — ko`payishning tormozlanishi. Bu vaqtda bakteriyalar
intensiv o`sadi, ammo ularning bo`linishi juda kam bo`ladi.. Bu ikki fazada
bakteriya populyatsiyasini rivojlanishi muhtga moslashuv fazasi desa bo`ladi..
3. Logarifmik — eksponensial ko`payish fazasi. Ko`payish katta tezlikdaketadi, hujayralar soni geometrik progressiya buyicha ortadi.4. Manfiy tezlanish faeasi.Hujayralar kamrok aktiv bo`ladi., generatsiya vaqti cho`ziladi, chunki Oziqa muhti kamayadi, zaharli moddalar hosil bo`ladi., natijada ko`payish Susayadi, ba’zi hujayralar uladi ham.5. Statsionar faza. Hosil bo`lgan hujayralar soni o`lganlari bilan Tenglashadi. SHuning uchun tirik hujayralar soni ma’lum vaqtda bir xil darajada Turadi. Tirik va o`lgan hujayralar soni sekin asta ko`p ayadi. Bu fazani yana Boshqacha “maksimal statsionar” faza deb ham ataladi, chunki hujayralar soni Maksimumga yetadi.6 va 7— faza. O`lim fazasi. O`luvchi hujayralar soni ko`payuvchi Hujayralar sonidan ko`p bo`ladi..6 — fazada o`lgan hujayralar soni ko`p ayadi.7 — faza — hujayralarning logarifmik o`lim fazasi deb nomlanib,o`lish Doimiy tezlikda bo`ladi..8 — fazada hujayralarning o`lishi asta sekin kamayadi. Oxirgi fazada hujayralar o`limi oziqa muhtining fizik kimyoviy Xususiyatlarining o`zgarishi bilan bog’liq . Bakteriya uchun noqulay bo`ladi., Tirik hujayralar shunday tezlikda o`ladiki oxiri hammasi qirilib ketadi. Bu Usuldan tashqari bakteriyalarni ko`ayishini oziqa muhtini doimo qo`yib. Ko`paytiriladigan usuli bor. Bu xildagi ko`payishlar xemostat yoki Turbidiostatlarda amalga oshiriladi. Sanoatda bu usul keng qo`laniladi. Generatsiya vaqti ham turli m ikroblarda turlicha. M asalan,
C lo strid iu m p e r fr in g e n s S h ia c tis la v d a u 15 m in u t, le k in sut
emizuvchilar hujayra kulturalarining hujayrasi bir sutkada ikkitaga
ko'payadi, ya’ni generatsiya vaqti uzoq. Binobarin, bakteriyalarning
hujayra kulturasi yuz m arta tez ko'payadi. H ujayraning soni
q u y id a g ic h a k o 'p a y a d i: 1—2 —4 —8 — 16—32—N —h u ja y ra soni,
0 — 1—2—3—4 —5—n —generatsiya soni.
Bakteriyaning umumiy soni (N) (n) generatsiyadan so'ng har
bir ekilgan m aterialga 2 n. ni tashkil qiladi. Agar suyuq m u h itg a
dastlab bir d o n a bakteriya ekilgan bo'lsa va u 30 m in u td a ikkiga
b o 'lin sa, u h o ld a bir su tk ad a bak teriy an in g u m u m iy so n i N -2 48
bo'ladi. Lekin tabiiy sharoitda bunday holat sodir bo'lmaydi, chunki
su n ’iy sh aro itd a turli om illar t a ’sirida bakteriyalarning k o'payishi
juda sekin kechadi.