1 sun’iy intellekt tizimlari

3-jadval 
Intellektual tizimlarning rivojlanish yo‘nalishlari 
№ Rivojlanish yo‘nalishlari 
Mazmuni 
1 
Mashina qaror qabul qiluvchilari 
Inson intellektining nazariyasi va texnik yoki 
dasturiy o‘xshashlarini yaratish 
2 
Fikrlovchi (ongli) robotlar 
Maxsus masalalarni yechish uchun sun’iy 
intellekt elementlari mavjud bo‘lgan robotlarni 
yaratish 
3 
Kompyuterlar 
uchun 
intellektual 
dasturiy mahsulotlar* 
Inson 
intellektining 
ayrim 
intellektual 
funksiyalarini o‘xshatishga imkon beruvchi 
oddiy kompyuterlar uchun dasturiy vositalarni 
yaratish 
Neyron tarmoqlar timsollarni tanib olish, texnika diagnostikasi, obyektlarni 
umumiy va xususiy xususiyalari bo‘yicha tuzish sohalarida o‘zini yaxshi ko‘rsatdi. 
Ular oddiy va murakkab masalalar yechishda qo‘llaniladi, shu bilan birga, 
ko‘pincha neyron tarmoq yaratuvchilari hech kim xayol qilmagan yangi 
imkoniyatlarni topadilar. Masalan, zamonaviy sharoitlarda siqish (qadoqlash), 
kompakt shaklda ma’lumotlarni yanada ixcham ko‘rinishda shakllantirish va 
saqlash uchun replikativ (nusxa oluvchi) neyron tarmoqlar ishlatiladi, ular bir 

---

16 
vaqtning o‘zida shovqin darajasini (uning o‘rtacha qiymatigacha) kamaytirishga 
qodir. Neyronlarning ichki qatlami o‘lchami kichkina (neyronlar soni kam), kirish 
va chiqishesa teskari musbat aloqa sharoitida bir xil bo‘lgan ancha katta hajmga 
ega. O‘rgatish chiqish signalining kirish signaliga teng bo‘lishigaerishishdan 
iborat. O‘rta qatlamdan axborot siqilgan, ixcham hajmda va kichikroq shaklda 
olinadi. Siqilgan axborotni neyronlarning ichki qatlamiga qaytarish mumkin, 
bunda kirish va chiqishda dastlabki axborot paydobo‘ladi, bunda shovqin darajasi 
ancha kamayadi. Ekspert tizimlar ko‘p hollarda (turli murakkab va ishlab chiqish 
darajasida) faoliyatning har xil sohalarida qo‘llaniladi. Ular asosan 
foydalanuvchiga mumkin bo‘lgan javoblar topishda yordam beradi, qabul qilingan 
qarorlar natijalari haqida ogohlantiradi, eng qulay (optimal) bajarish ssenariysi, 
harakatlar yo‘nalishi va ketma-ketligini tanlab beradi. Ekspert tizimlar va neyron 
tarmoqlar texnologiyalari hozirgi vaqtda turli muammoli sohalarda masalan, 
telekommunikatsiya va aloqa, moliya, sanoat, transport, kosmos hamda fan, ta’lim 
va boshqalarda faol ishlatilib kelinmoqda. Asosan bu konstruksiya tuzish, 
diagnostika, boshqaruv, rejalashtirish, sharhlash, sozlash, konsalting hamda boshqa 
bir qator qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan sohalardir.