1. Suyaklaring joylashishi,shakli va vazifasi bo`yicha klassifikatsiyasi

59-SAVOLChanoqning ichki yuzasidagi mushaklarga yonbosh- bel va kichik bel 

mushaklari kiradi.1  .Yonbosh-bel mushagi  (m. iliopsoas)  turli sohadan boshlanuvchi ikki: 

katta bel va yonbosh mushagidan iborat.Katta bel  mushagi  m.psoas  major,  XII  ko'krak  va  

barcha  bel  umurtqalarining ko'ndalang o'simtalari  va  tanasining  lateral  yuzasidan 

boshlanadi.  U  umurtqalaming  ko'ndalang  o'simtalari oldidan umurtqa tanasi bo'ylab pastga 

tushadi. Yonbosh mushagi (m. iliacus)  yassi bolib yonbosh chuqurchasida yotadi dumg'aza- 

yonbosh boylamidan boshlanib son suyagining kichik ko'stiga birikadi. Faoliyati: sonni chanoq-

son bo'g'imida bukadi, agar oyoq qimiriamay tursa, umurtqa pog'onasini oldinga bukadi.  

Innervatsiyasi:  plexus lumbalis (rr.muscularis).2.  Kichik bel mushagi  (m. psoas minor)  (40% 

holatda uchramaydi) XII ko'krak  va  I  bel  umurtqalarining  yon  yuzasidan,  umurtqalararo  

diskdan boshlanadi.  U katta bel mushagining oldingi yuzasida joylashadi va uzun pay 

vositasida yonbosh fassiyasiga birikadi. Faoliyati: yonbosh fassiyasini taranglaydi. 

Innervatsiyasi:  plexus  lumbalis  (rr.muscularis)  qon bn tamnlnishi a. lumbalis 

 Yuza mushaklarga dumba sohasi va chanoqning lateral yuzasida joylashgan katta,o'rtava kichik 

dumba mushaklari kiradi.1.  Katta dumba mushagi  (m.  gluteus maximus)  odamning tik 

holatda yurishi  munosabati  bilan  kuchli  rivojlangan  mushakdir. Oyoqlar qimiriamay tursa, 

---

 

 

engashgan tanani orqaga tortib to'g'rilaydi. Innervatsiyasi:  n.gluteus inferio qon bn tamnlanishi 

a.gluteus a.circumflexafemoris.2. O'rta dumba mushagi  (m. gluteus medius)  yonbosh 

suyagining tashqi yuzasidagi oldingi va orqa dumba chiziqlari oralig‘idan boshlanadi. Mushak 

tolalari pastga tomon yo'nalib, qalin pay vositasida son suyagi katta ko'stini uchiga va tashqi 

yuzasiga birikadi. qon bn tamnlanishi a.gluteus a.circumflexafemoris 3.  Kichik dumba mushagi  

(m.  gluteus minimus)  o‘rta dumba mushagi ostida yotadi, katta o‘tirg‘ich o ‘ymasi chekkasidan 

boshlanadi.  Mushak tolalari  pastga tomon yo‘nalib, son suyagi katta ko‘stining oldingi lateral 

yuzasiga birikadi. Faoliyati: o'rta va kichik dumba mushaklari sonni uzoqlashtiradi va qisman 

ichkariga buradi. Oyoqlar qimiriamay turganida, chanoqni va tanani tik holatda tutadi. 

Innervatsiyasi:  n.gluteus superior qon bn tamnlanishi a.gluteus a.circumflexafemoris.4.  Keng 

fassiyani taranglovchi mushak  (m.  tensor fascia latae)  oldingi yuqori yonbosh o'simtasidan va 

yonbosh qirrasining unga yaqin  qismidan boshlanadi. Mushak somiing keng fassiyasini yuza va 

chuqur varag'i o'rtasida joylashib pastga yo'naladi. Sonning yuqori va o'rta uchdan bir qismi 

oralig'ida keng fassiyaning yonbosh-boldir traktiga o'tib katta boldir suyagining tashqi 

do'ngsimon o'simtasiga birikadi. Faoliyati: yonbosh-boldir traktini taranglaydi, sonni bukadi. 

Innervatsiyasi:  n.gluteus superior qon bn tamnlanishi a.gluteus superior a.circumflexafemoris.5.  

Noksimon  mushak  (m.  piriformis)  dumg'aza  suyagining  chanoq yuzasidan dumg'aza chanoq 

teshiklarining lateral tomonidan boshlanadi. U katta  o'tirg'ich  teshigidan  o'tib,  son  suyagi  

katta  ko'sti  uchining  medial yuzasiga birikadi. Bu mushak katta o'tiig'ich teshigini butunlay 

to'ldirmaydi. Uning ustki va pastki tomonlarida qon tomir va nervlar o'tishi uchun teshiklar 

qoladi.  Faoliyati: sonni tashqariga buradi va uzoqlashtiradi.  Innervatsiyasi: plexus sacralis qon 

bn tamnlanishi a.gluteus superior et inferior.6.  Ichki yopqich mushak (m. obturatorius internus) 

yopqich teshikning chekkasidan  va  yopqich  pardaning  ichki  yuzasidan,  o'tirg'ich  suyagining 

chanoq yuzasidan boshlanadi. U kichik chanoq bo'shlig'idan kichik o'tirg'ch teshigi orqali 

chiqib, son suyagi katta ko'sti chuqurchasiga birikadi. Bu mushak bilan birga kichik o'tirg'ich 

teshigi orqali yuqori va pastki egizak mushaklarham o'tadi.7. Yuqori egizak mushak  (m. 

gemellus superior)  o'tirgich o'simtasidan boshlanadi.8. Pastki egizak mushak (m. gemellus 

inferior)  esa o'tirgich bo'rtig'idan boshlanadi.  Ikkala  egizak  mushaklar  ichki  yopqich  

mushakning  ustki  va pastki tomonidan yo'nalib, kichik o'tiig'ich teshigi orqali chanoq 

bo'shiig'idan chiqadi va  son suyagi  katta  ko'sti  chuqurchasiga birikadi. Innervatsiyasi: plexus 

sacralis qon bn tamnlanishi a.gluteus inferior.9.  Sonning kvadrat mushagi  (m. quadratus 

femoris)  yassi, to'rtburchak shaklidagi mushak.  Otirg'ich bo'rtig'ining tashqi chekkasi yuqori 

qismidanboshlanib,  ko'stlararo  qirraning  yuqori  qismiga  birikadi.  Faoliyati:  sonni tashqariga 

buradi. Innervatsiyasi:  n.ischiadicus. qon bn tamnlanishi a.gluteus inferior 10.  Tashqi  yopqich  

mushak  (ra.  obturatorius  externus)  uchburchak shaklida  bo'lib,  qov  suyagining  tashqi  

yuzasi,  o'tirg'ich  suyagi  shoxi  va yopqich pardaning medial uchdan ikki qismidan boshlanadi. 

Mushak tolalari orqaga,  yuqoriga va lateral yo'nalib  son suyagi  katta ko'sti chuqurchasiga 

birikadi.  Faoliyati: sonni tashqariga buradi. Innervatsiyasi:  n.obturatoriusSon kanali  (canalis  

femoralis) qon bn tamnlanishi a.abturatorius