1. suyaklarning vazifasi. Suyaklarning tuzilishi va xillari. Suyaklarning birikishi

Iste'moli Boshqarish: Uzluksiz kaslar, bizning iste'molimizga qarab boshqarilib, bizning xohishimizga muvofiq kas ko'rish va harakat qilish imkonini beradi. Masalan, birinchi qadam olib ketish, qo'l yoki bog'ning harakatini boshqarish uzluksiz kaslar orqali amalga oshiriladi.
Avtonom (O'zgaruvchan) Boshqarish: Uzluksiz kaslar avtonom (o'zgaruvchan) boshqarish tizimiga ega emas, ya'ni, biz buni boshqarib bo'lmaymiz. Uzluksiz kaslar, ya'ni, iste'mol qilib bo'lmaganida ham avtomatik ravishda ishlaydi. Masalan, qon oqimini to'g'ri solish, qo'lqopni to'g'ri solish kabi harakatlar avtonom ravishda sodir bo'ladi.
Yaxshi Ko'chish (Vasodilatatsiya): Qon oqimini oshirish (vasodilatatsiya) va yuqori haroratda to'g'ri solishda uzluksiz kaslar ishlaydi.
Yemirish va Ichoq Orqali Ovqatga Ovqatni Jo'natish: Uzluksiz kaslar, bo'g'imizda yotadi va ovqatni ichishda va ovqatni bo'g'ringa otib jo'natishda ishlaydi.
Uzluksiz kaslar ko'p joylarda jismoniy faoliyatimizni boshqarishda va hayotimizning kundalik faoliyatida muhim rol o'ynaydi. Uzluksiz kaslarimizni ijtimoiy hayotimizda, sportda, kundalik faoliyatimizda va boshqa harakatlarimizda boshqarib olishimiz mumkin.
Muskul toʻqimasi - muskullarning asosiy qismini tashkil etib, ularning qisqarishini taʼminlaydigan maxsus ingichka tolalar. Uning asosiy qisqaruvchi elementi miofibrillarshr. Muskul toʻqimasi oraliq pardalar bilan oʻzaro birlashib alohida muskulni hosil qiladi, ularning sirti ham alohida parda bilan oʻralgan boʻladi.
Organizmdagi barcha Muskul toʻqimasi tuzilishiga qarab silliq Muskul toʻqimasi, koʻndalang targʻil Muskul toʻqimasi va yurak Muskul toʻqimasiga ajratiladi. Silliq Muskul toʻqimasi bir yadroli duksimon tuzilishga ega; mezenximadan (teri, meʼda-ichak devorlari, siydiktanosil aʼzolari, kon tomirlar Muskul toʻqimasi) va ektodermadan (soʻlak, ter va sut bezlari Muskul toʻqimasi) rivojlanadi. Koʻndalangtargʻil Muskul toʻqimasi koʻp yadroli muskul tolasidan tuzilgan boʻlib, skelet va yurak muskulidan iborat; ontogenezda mezodermadan rivojlanadi. Yurak Muskul toʻqimasi (miokard) koʻndalangtargʻil muskul tolalaridan tuzilgan boʻlsa ham gʻayriixtiyoriy qisqaradi. Muskul toʻqimasining vazifasi harakat elementlarining qisqarishidan iborat. Muskul toʻqimasida qisqaruvchi tuzilma (miofibrillar), trofik tuzilma (hujayra yadrosi va organellalari), muskul elementlarining qobigʻi hamda telofragmalardan iborat tayanch tuzilma farq qilinadi. Barcha muskul toʻqimalarida maxsus nerv oxirlari boʻlib, ular toʻqimaga nerv sistemasidan harakat impulslarini olib keladi va unda boʻlayotgan oʻzgarishlar haqida markaziy nerv sistemasiga maʼlumot berib turadi.
Skeletning koʻndalang yoʻlli muskul toʻqimalari
Skeletning koʻndalang yoʻlli muskul toʻqimasi asosini uzun, koʻp yadroli qora va oq disklardan iborat tolachalar tashkil etadi. Tolachalar silindr shaklda boʻlib, uchlari yumaloq, ayrimlariniki tarmoqlangan. Ularning uzunligi 100 mm dan 12 sm gacha. Diametri bir necha mikrondan — 100 mk gacha. Har bir tolacha pardasarkolemma bilan oʻralgan. Sarkolemma uch qavatdan tashkil topgan: 1) ichki qavatning qalinligi 50 — 100 A; 2) oʻrta yoki oraliq qavatining qalinligi 150 — 250 A; 3) tashqi bazofil qavatining qalinligi 300 — 500 A. Har bir muskul tolasiga ustki tomondan toʻrsimon shaklda prekollagen tolachalari kelib tutashadi. Ularni ustki tomondan esa bazal membrana yopib turadi. Ingichka fibrillalardan tashkil topgan bazal membrana amorf modda yordamida bir — biri bilan yopishib, muskul tolasi atrofida joylashuvchi biriktiruvchi toʻqima kollagen va argirofil tolachalari bilan tutashadi. Shunday qilib har bir muskul tolachasi oʻziga tegishli biriktiruvchi toʻqimadan iborat qavat bilan oʻralib turadi. Bu qavatga endomizium deyiladi. Bir nechta shunday endomiziumlar yigʻilib bitta tutam hosil qiladi va ularni ham biriktiruvchi toʻqimadan iborat ikkinchi bir yangi parda oʻrab oladi. Bu pardaga perimizium deyiladi. Bitta yoki bir nechta muskulni oʻrab turgan pardaga epimizium nomi berilgan. Biriktiruvchi toʻqima orqali har bir muskul tolachalariga qon tomirlar bilan nerv shoxobchalari kirib kelgan. Koʻndalang yoʻlli muskul tolachalari odatda koʻp yadroli boʻlib, yadrolarining soni oʻntadan yuztagacha boʻlishi mumkin. Yadrolar odatda tolachalarning periferik qismiga joylahgan. Yadro va protofibrillalar atrofidagi boʻshliqni sitoplazma toʻldirib turadi.